<div id="pf1" class="pf w0 h0" data-page-no="1"><div class="pc pc1 w0 h0"><img class="bi x0 y0 w1 h1" alt="" src="https://files.passeidireto.com/85f2b5db-015d-4c33-90cc-6abec4f4cfe8/bg1.png"><div class="t m0 x1 h2 y1 ff1 fs0 fc0 sc0 ls1 ws0">Abstract</div><div class="t m0 x2 h2 y2 ff1 fs0 fc0 sc0 ls1">Resumen</div><div class="t m0 x3 h3 y3 ff2 fs1 fc1 sc0 ls1 ws4">THER<span class="blank _0"></span>Y<span class="blank _0"></span>A, agosto, 2011</div><div class="t m0 x4 h3 y4 ff2 fs1 fc1 sc0 ls1 ws1">V<span class="blank _0"></span>ol.2(2):169-182</div><div class="t m0 x5 h3 y5 ff2 fs1 fc1 sc0 ls1 ws4">DOI: 10.12933/therya-11-38</div><div class="t m0 x6 h4 y6 ff1 fs1 fc1 sc0 ls1 ws4">Cristian Cornejo-Latorre<span class="fs2 ws2 v1">1</span>, <span class="blank _0"></span>Alberto E. Rojas-Martínez, </div><div class="t m0 x7 h4 y7 ff1 fs1 fc1 sc0 ls1 ws4">Melany <span class="blank _0"></span>Aguilar<span class="blank _1"></span>-López y Luis Gabriel Juárez-Castillo</div><div class="t m0 x8 h5 y8 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws5">W<span class="blank _0"></span>e giv<span class="blank _0"></span>e information on the seasonal abundance of herbiv<span class="blank _0"></span>ores bats and their plant food </div><div class="t m0 x8 h5 y9 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws6">resources in Reserv<span class="blank _0"></span>a de la Biosfera Barr<span class="blank _0"></span>anca de Metztitlán, Hidalgo, México. <span class="blank _1"></span>T<span class="blank _2"></span>wo types </div><div class="t m0 x8 h6 ya ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws7">of vegetation were studied: cr<span class="blank _0"></span>asicaule shrub of <span class="ff3">Isolatocereus dumortieri</span> and tropical </div><div class="t m0 x8 h7 yb ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">deciduous <span class="blank _3"> </span>forest. <span class="blank _3"> </span> <span class="blank _4"> </span>W<span class="blank _0"></span>e <span class="blank _3"> </span>identi\ue6c4ed <span class="blank _3"> </span>eight <span class="blank _3"> </span>species <span class="blank _3"> </span>of <span class="blank _3"> </span>herbiv<span class="blank _0"></span>orous <span class="blank _3"> </span>bats <span class="blank _3"> </span>that <span class="blank _3"> </span>inhabit <span class="blank _3"> </span>the </div><div class="t m0 x8 h6 yc ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws8">Barranca de Metztitlán. <span class="blank _2"></span>T<span class="blank _0"></span>hree species of nectar<span class="blank _1"></span>-feeding bats (<span class="ff3">Leptonycteris y<span class="blank _0"></span>erbabuenae, </span></div><div class="t m0 x8 h6 yd ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws9">Choeronycteris mexicana, Glossophaga soricina<span class="ff2">) and one frugi<span class="blank _0"></span>vore (<span class="ff3">Sturnir<span class="blank _0"></span>a ludovici<span class="ff2 ws4">) </span></span></span></div><div class="t m0 x8 h5 ye ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsa">were common in the crasicaule scrub and tropical deciduous forest. F<span class="blank _1"></span>our frugiv<span class="blank _0"></span>ores </div><div class="t m0 x8 h6 yf ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">(<span class="ff3 wsb">Artibeus jamaicencis, <span class="blank _0"></span>A. lituratus, <span class="blank _1"></span>A. aztecus <span class="ff2 ws4">and <span class="blank _5"> </span></span>Sturnira lilium<span class="ff2">) were associated only </span></span></div><div class="t m0 x8 h7 y10 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">with <span class="blank _6"> </span>tropical <span class="blank _6"> </span>deciduous <span class="blank _6"> </span>forest. <span class="blank _7"> </span>At <span class="blank _6"> </span>landscape <span class="blank _6"> </span>level, <span class="blank _6"> </span>we <span class="blank _6"> </span>ha<span class="blank _0"></span>ve <span class="blank _7"> </span>identi\ue6c4ed <span class="blank _6"> </span>28 <span class="blank _6"> </span>species <span class="blank _6"> </span>of </div><div class="t m0 x8 h7 y11 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">chiropterophilous <span class="blank _2"></span>plants <span class="blank _2"></span>that <span class="blank _2"></span>provide <span class="blank _2"></span>food <span class="blank _2"></span>(\ue6c5o<span class="blank _0"></span>wers <span class="blank _2"></span>and <span class="blank _2"></span>fruits) <span class="blank _2"></span>for <span class="blank _2"></span>bats <span class="blank _1"></span>throughout <span class="blank _2"></span>the <span class="blank _2"></span>year<span class="blank _2"></span>. </div><div class="t m0 x8 h5 y12 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsc">Annually the greatest abundance of bats coincided with the highest chiropterophilous </div><div class="t m0 x8 h7 y13 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">resources <span class="blank _1"></span>abundance. <span class="blank _1"></span> <span class="blank _2"></span>And <span class="blank _1"></span>at <span class="blank _0"></span>local <span class="blank _1"></span>level, <span class="blank _1"></span>we <span class="blank _0"></span>found <span class="blank _1"></span>a <span class="blank _1"></span>positive <span class="blank _2"></span>and <span class="blank _0"></span>signi\ue6c4cant <span class="blank _1"></span>relationship </div><div class="t m0 x8 h7 y14 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">between the <span class="blank _8"> </span>abundance of <span class="blank _8"> </span>the pollinator\u2019<span class="blank _2"></span>s <span class="blank _8"> </span>bats and <span class="blank _8"> </span>the productivity of <span class="blank _8"> </span>\ue6c5owers from the </div><div class="t m0 x8 h6 y15 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">giant cacti <span class="ff3">Isolatocereus dumortieri</span>.</div><div class="t m0 x8 h8 y16 ff5 fs3 fc1 sc0 ls1 wsd">K<span class="blank _0"></span>ey words: <span class="ff6 ws4">bats, <span class="blank _7"> </span>biosphere <span class="blank _7"> </span>reserve, <span class="blank _7"> </span>chiropterological <span class="blank _7"> </span>resources, <span class="blank _7"> </span>\ue6c5uctuation, <span class="blank _7"> </span>Hidalgo, </span></div><div class="t m0 x8 h6 y17 ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">Metztitlán. </div><div class="t m0 x8 h5 y18 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wse">Se presenta información sobre la abundancia estacional de los murciélagos herbív<span class="blank _0"></span>oros </div><div class="t m0 x8 h5 y19 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsf">y sus recursos alimenticios en la Reserv<span class="blank _0"></span>a de la Biosfera Barr<span class="blank _0"></span>anca de Metztitlán, Hidalgo, </div><div class="t m0 x8 h5 y1a ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws10">México. Se estudiaron dos tipos de vegetación: matorr<span class="blank _0"></span>al crasicaule de la cactácea </div><div class="t m0 x8 h7 y1b ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">columnar <span class="blank _2"></span><span class="ff3 ws11">Isolatocereus dumortieri<span class="ff4 ws4"> <span class="blank _2"></span>y <span class="blank _2"></span>el <span class="blank _2"></span>bosque <span class="blank _2"></span>tropical <span class="blank _2"></span>caducifolio. <span class="blank _2"></span> <span class="blank _2"></span>Se <span class="blank _2"></span>identi\ue6c4caron <span class="blank _2"></span>ocho </span></span></div><div class="t m0 x8 h5 y1c ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws12">especies de murciélagos herbív<span class="blank _0"></span>oros que habitan la Barranca de Metztitlán. <span class="blank _2"></span>T<span class="blank _1"></span>res especies </div><div class="t m0 x8 h9 y1d ff2 fs4 fc1 sc0 ls0">1<span class="ff3 fs5 ls1 ws13 v2">Laboratorio de Ecología de P<span class="blank _0"></span>oblaciones. Centro de Inv<span class="blank _0"></span>estigaciones Biológicas. Instituto de Ciencias Básicas e Ingeniería. </span></div><div class="t m0 x8 ha y1e ff6 fs5 fc1 sc0 ls1 ws4">Universidad <span class="blank _0"></span>Autónoma del Estado de Hidalgo. <span class="blank _8"> </span> Carretera P<span class="blank _1"></span>achuca-T<span class="blank _2"></span>ulancingo <span class="blank _8"> </span>km. 4.5 s/n, <span class="blank _8"> </span>Ciudad Universitaria, Mineral </div><div class="t m0 x8 ha y1f ff6 fs5 fc1 sc0 ls1 ws4">de la Reforma, Hidalgo, CP 42184. </div><div class="t m0 x8 ha y20 ff6 fs5 fc1 sc0 ls1 ws4">E-mail: crisclat_ale@yahoo.com.mx (CCL), <span class="blank _8"> </span>arojasmartinez@yahoo.com.mx (AERM), melanyloag@yahoo.com.mx (MAL), </div><div class="t m0 x8 ha y21 ff6 fs5 fc1 sc0 ls1 ws4">juarezcas@yahoo.com.mx (LGJC)</div><div class="t m0 x8 hb y22 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws4"> </div><div class="t m0 x9 hc y23 ff1 fs6 fc0 sc0 ls1 ws4">Abundancia estacional de los mur<span class="blank _0"></span>ciélagos </div><div class="t m0 xa hd y24 ff1 fs7 fc0 sc0 ls1 ws4">herbív<span class="blank _0"></span>oros y disponibilidad de los recursos </div><div class="t m0 xb he y25 ff7 fs7 fc0 sc0 ls1 ws4">quiropteró\ue6c4los en dos tipos de v<span class="blank _0"></span>egetación <span class="blank _9"></span> </div><div class="t m0 xc hd y26 ff1 fs7 fc0 sc0 ls1 ws4">de la Reserv<span class="blank _1"></span>a de la Biosfera Barr<span class="blank _0"></span>anca de </div><div class="t m0 xd hd y27 ff1 fs7 fc0 sc0 ls1 ws4">Metztitlán, Hidalgo, México</div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pf2" class="pf w0 h0" data-page-no="2"><div class="pc pc2 w0 h0"><img class="bi xe y28 w2 hf" alt="" src="https://files.passeidireto.com/85f2b5db-015d-4c33-90cc-6abec4f4cfe8/bg2.png"><div class="t m0 xf h5 y29 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">170 <span class="ff6 fs8 v3">THER<span class="blank _0"></span>Y<span class="blank _0"></span>A <span class="blank _1"></span>Vol.2(2):169-182</span></div><div class="t m0 x10 h10 y2a ff8 fs8 fc1 sc0 ls1 ws4">ABUND<span class="blank _0"></span>ANCIA EST<span class="blank _1"></span>ACIONAL DE MURCIÉLA<span class="blank _0"></span>GOS EN METZTITLÁN</div><div class="t m0 x11 h2 y2b ff1 fs0 fc0 sc0 ls1">Introducción</div><div class="t m0 x10 h6 y2c ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws14">nectarívor<span class="blank _0"></span>as (<span class="ff3">Leptonycteris y<span class="blank _0"></span>erbabuenae, Choeronycteris mexicana, Glossophaga </span></div><div class="t m0 x10 h6 y2d ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">soricina<span class="ff2 ws15">) y una frugívor<span class="blank _0"></span>a (<span class="ff3">Sturnira ludo<span class="blank _0"></span>vici<span class="ff2">) fueron las más comunes en los matorrales </span></span></span></div><div class="t m0 x10 h6 y2e ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws16">crasicaules y los bosques tropicales caducifolios. Cuatro frugív<span class="blank _0"></span>oras (<span class="ff3">Artibeus jamaicensis, </span></div><div class="t m0 x10 h6 y2f ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws17">A. lituratus, <span class="blank _1"></span>A. aztecus <span class="ff2 ws3">y</span> Sturnira lilium<span class="ff2">) se encontraron asociadas únicamente al bosque </span></div><div class="t m0 x10 h7 y30 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">tropical <span class="blank"> </span>caducifolio. <span class="blank"> </span> <span class="blank _3"> </span>A <span class="blank"> </span>nivel <span class="blank"> </span>paisaje, <span class="blank"> </span>fueron <span class="blank"> </span>identi\ue6c4cadas <span class="blank"> </span>28 <span class="blank"> </span>especies <span class="blank"> </span>de <span class="blank"> </span>plantas </div><div class="t m0 x10 h7 y31 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">quiropteró\ue6c4las <span class="blank _8"> </span>que <span class="blank _5"> </span>propor<span class="blank _0"></span>cionan <span class="blank _8"> </span>alimento <span class="blank _5"> </span>(\ue6c5ores <span class="blank _8"> </span>y/o <span class="blank _a"> </span>frutos) <span class="blank _8"> </span>a <span class="blank _a"> </span> <span class="blank _a"> </span>los <span class="blank _8"> </span>murciélagos <span class="blank _8"> </span>todo <span class="blank _a"> </span>el </div><div class="t m0 x10 h5 y32 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws18">año. La ma<span class="blank _0"></span>yor abundancia de mur<span class="blank _0"></span>ciélagos coincidió con la ma<span class="blank _0"></span>yor disponibilidad de </div><div class="t m0 x10 h7 y33 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">recursos <span class="blank _8"> </span>quiropteró\ue6c4los. <span class="blank _8"> </span> A nivel local, <span class="blank _8"> </span>se <span class="blank _8"> </span>encontró <span class="blank _8"> </span>una <span class="blank _8"> </span>relación <span class="blank _8"> </span>positiv<span class="blank _0"></span>a <span class="blank _8"> </span>y <span class="blank _8"> </span>signi\ue6c4cativ<span class="blank _0"></span>a </div><div class="t m0 x10 h7 y34 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">entre <span class="blank _6"> </span>la <span class="blank _7"> </span>abundancia <span class="blank _6"> </span>de <span class="blank _7"> </span>murciélagos <span class="blank _6"> </span>polinizadores <span class="blank _7"> </span>y <span class="blank _6"> </span>la <span class="blank _7"> </span>productividad <span class="blank _6"> </span>de <span class="blank _7"> </span>\ue6c5ores <span class="blank _6"> </span>de <span class="blank _7"> </span><span class="ff3">I. </span></div><div class="t m0 x10 h6 y35 ff3 fs3 fc1 sc0 ls1">dumortieri.</div><div class="t m0 x10 h8 y36 ff5 fs3 fc1 sc0 ls1 ws19">P<span class="blank _2"></span>alabras cla<span class="blank _0"></span>ve: <span class="ff6 ws4">\ue6c5uctuación, <span class="blank _5"> </span>Hidalgo, <span class="blank _b"> </span>Metztitlán, <span class="blank _b"> </span>murciélagos, <span class="blank _5"> </span>recursos <span class="blank _b"> </span>quiropteró\ue6c4los, </span></div><div class="t m0 x10 h6 y37 ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">Reserv<span class="blank _0"></span>a de la Biosfera.</div><div class="t m0 x10 h6 y38 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws1a">Las interacciones entre los mur<span class="blank _0"></span>ciélagos herbívoros (<span class="ff3 ws3">i.e.</span> que se alimentan de néctar<span class="blank _2"></span>, polen, </div><div class="t m0 x10 h7 y39 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">frutas <span class="blank _a"> </span>y/u <span class="blank _5"> </span>otros <span class="blank _a"> </span>tejidos <span class="blank _5"> </span>\ue6c5orales) <span class="blank _a"> </span>y <span class="blank _5"> </span>las <span class="blank _a"> </span>plantas <span class="blank _5"> </span>que <span class="blank _5"> </span>consumen <span class="blank _a"> </span>son <span class="blank _5"> </span>muy <span class="blank _a"> </span>importantes <span class="blank _5"> </span>para </div><div class="t m0 x10 h7 y3a ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">la <span class="blank _5"> </span>regeneración, <span class="blank _a"> </span>el <span class="blank _5"> </span>mantenimiento, <span class="blank _5"> </span>la <span class="blank _5"> </span>diversi\ue6c4cación <span class="blank _a"> </span>y <span class="blank _5"> </span>la <span class="blank _5"> </span>estabilidad <span class="blank _5"> </span>de <span class="blank _5"> </span>la <span class="blank _5"> </span>vegetación </div><div class="t m0 x10 h6 y3b ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws1b">de diferentes ecosistemas (Heithaus 1982; Fleming y Sosa 1994; <span class="blank _2"></span>V<span class="blank _1"></span>aliente-Banuet <span class="ff3 ws4">et </span></div><div class="t m0 x10 h6 y3c ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">al<span class="ff2">.</span><span class="ls2 ws4"> </span><span class="ff2 ws1c">1996; Stoner <span class="ff3">et al</span>. 2003). La calidad, la cantidad y la div<span class="blank _0"></span>ersidad de los recursos </span></div><div class="t m0 x10 h5 y3d ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws1d">alimenticios que proporcionan las plantas a los mur<span class="blank _0"></span>ciélagos, afectan directamente </div><div class="t m0 x10 h5 y3e ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws1e">su riqueza biológica y su abundancia a niv<span class="blank _0"></span>el regional y local (Fleming 1982). Este </div><div class="t m0 x10 h5 y3f ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws1f">tipo de interacciones han sido ampliamente estudiadas y documentadas en ambientes </div><div class="t m0 x10 h5 y40 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws20">tropicales húmedos y recientemente también en las zonas áridas y semiáridas de México </div><div class="t m0 x10 h6 y41 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">(V<span class="blank _1"></span>aliente-Banuet <span class="blank _8"> </span><span class="ff3 ws21">et al<span class="ff2">. 1996; Fleming y <span class="blank _2"></span>V<span class="blank _1"></span>aliente-Banuet 2002). En estos ambientes, los </span></span></div><div class="t m0 x10 h7 y42 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">murciélagos son <span class="blank _8"> </span>polinizadores especí\ue6c4cos <span class="blank _8"> </span>y dispersores <span class="blank _8"> </span>legítimos <span class="blank _8"> </span>de varias especies <span class="blank _8"> </span>de </div><div class="t m0 x10 h6 y43 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws17">aga<span class="blank _0"></span>ves, cactáceas columnares y árboles tropicales (V<span class="blank _1"></span>aliente-Banuet <span class="ff3">et al</span>. 1996; Fleming </div><div class="t m0 x10 h6 y44 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">y <span class="blank _2"></span>V<span class="blank _1"></span>aliente-Banuet 2002; Stoner <span class="ff3">et al</span>. 2003; Rocha <span class="ff3">et al</span>. 2005).</div><div class="t m0 x12 h5 y45 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws22">La Reserv<span class="blank _0"></span>a de la Biosfera Barranca de Metztitlán (RBBM) es la más importante del </div><div class="t m0 x10 h11 y46 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws23">estado de Hidalgo (con una extensión de 96 km<span class="fs9 ls3 v4">2</span>) y protege principalmente ecosistemas </div><div class="t m0 x10 h7 y47 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">semiáridos <span class="blank _c"> </span>dominados <span class="blank _c"> </span>\ue6c4sonómica <span class="blank _c"> </span>y <span class="blank _c"> </span>estructuralmente <span class="blank _c"> </span>por <span class="blank _c"> </span>cactáceas <span class="blank _c"> </span>columnares </div><div class="t m0 x10 h6 y48 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">(<span class="ff3 ws24">Isolatocereus dumortieri</span><span class="ws4">, <span class="ff3 ws24">Stenocereus marginatus</span>, <span class="blank _0"></span><span class="ff3 ws24">Cephalocereus senilis<span class="ff2 ws4">, <span class="ff3">Myrtillocactus </span></span></span></span></div><div class="t m0 x10 h6 y49 ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">geometrizans<span class="ff2 ws25"> y <span class="ff3">Neobuxbaumia polylopha</span>) y aga<span class="blank _0"></span>ves (<span class="ff3">Aga<span class="blank _0"></span>ve celsi<span class="ff2 ws4">, <span class="blank _7"> </span></span>A. hidalguensis<span class="ff2 ws4">, <span class="blank _6"> </span><span class="ff3">A. </span></span></span></span></div><div class="t m0 x10 h6 y4a ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">xylonacantha<span class="ff2 ws4">, <span class="blank _1"></span><span class="ff3 ws26">A. striata<span class="ff2 ws4">, <span class="blank _1"></span><span class="ff3 ws26">A. lechiguilla<span class="ff2 ws4">, <span class="blank _2"></span><span class="ff3 ws26">A. salmiana<span class="ff2">, entre otras; CONANP 2003; Roc<span class="blank _0"></span>ha <span class="ff3 ws4">et </span></span></span></span></span></span></span></span></div><div class="t m0 x10 h6 y4b ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">al<span class="ff2 ws27">. 2005). En la RBBM se ha comprobado que los murciélagos nectarív<span class="blank _0"></span>oros interactúan </span></div><div class="t m0 x10 h7 y4c ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">de <span class="blank _6"> </span>manera <span class="blank _6"> </span>importante <span class="blank _6"> </span>con <span class="blank _6"> </span>los <span class="blank _6"> </span>aga<span class="blank _0"></span>ves, <span class="blank _6"> </span>los <span class="blank _6"> </span>cuales <span class="blank _6"> </span>producen <span class="blank _6"> </span>\ue6c5oraciones <span class="blank _6"> </span>masi<span class="blank _0"></span>vas <span class="blank _7"> </span>que </div><div class="t m0 x10 h5 y4d ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws28">atraen a los polinizadores y tienen un efecto substancialmente positi<span class="blank _0"></span>vo sobre el éxito </div><div class="t m0 x10 h6 y4e ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws29">reproductiv<span class="blank _0"></span>o de estas plantas (Rocha <span class="ff3">et al</span>. 2005). Sin embargo, aún se desconoce de </div><div class="t m0 x10 h5 y4f ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws27">manera gener<span class="blank _0"></span>al, cuales son las especies de murciélagos herbívoros que inter<span class="blank _0"></span>actúan con </div><div class="t m0 x10 h7 y50 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">otras <span class="blank _0"></span>plantas <span class="blank _0"></span>quiropteró\ue6c4las <span class="blank _0"></span>y <span class="blank _0"></span>cuál es <span class="blank _1"></span>la relación <span class="blank _0"></span>espacio-temporal <span class="blank _1"></span>entre los <span class="blank _0"></span>murciélagos </div><div class="t m0 x10 h5 y51 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws6">herbívoros y las plantas que les propor<span class="blank _0"></span>cionan alimento. Esta información es importante </div><div class="t m0 x10 h5 y52 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws2a">porque las v<span class="blank _0"></span>ariaciones espacio-temporales de los recursos alimenticios afectan a los </div><div class="t m0 x10 h5 y53 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws2b">murciélagos, tanto a ni<span class="blank _0"></span>vel indi<span class="blank _0"></span>vidual como poblacional (Fleming 2005). Un factor </div><div class="t m0 x10 h5 y54 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws2c">importante que afecta el comportamiento de forrajeo de los mur<span class="blank _0"></span>ciélagos dentro de un </div><div class="t m0 x10 h7 y55 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">área <span class="blank _2"></span>es <span class="blank _1"></span>la <span class="blank _1"></span>estacionalidad <span class="blank _1"></span>de <span class="blank _1"></span>la <span class="blank _1"></span>zona, <span class="blank _2"></span>debido <span class="blank _1"></span>a <span class="blank _1"></span>que <span class="blank _1"></span>in\ue6c5uye <span class="blank _2"></span>en <span class="blank _1"></span>la <span class="blank _1"></span>abundancia <span class="blank _2"></span>y <span class="blank _1"></span>distribución </div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pf3" class="pf w0 h0" data-page-no="3"><div class="pc pc3 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x13 y56 w3 hf" alt="" src="https://files.passeidireto.com/85f2b5db-015d-4c33-90cc-6abec4f4cfe8/bg3.png"><div class="t m0 x14 h10 y57 ff3 fs8 fc1 sc0 ls1 ws2d">www<span class="blank _1"></span>.mastozoologiamexicana.org<span class="ff2 fs3 ws4 v5"> 171</span></div><div class="t m0 x15 h10 y58 ff9 fs8 fc1 sc0 ls1 ws4">Cornejo-Latorre et al.</div><div class="t m0 x16 h2 y59 ff1 fs0 fc0 sc0 ls1 ws4">Material y </div><div class="t m0 x17 h2 y5a ff1 fs0 fc0 sc0 ls1">métodos</div><div class="t m0 x8 h7 y5b ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">de <span class="blank _8"> </span>estos <span class="blank _a"> </span>animales <span class="blank _a"> </span>(Tschapka <span class="blank _8"> </span>2004). <span class="blank _8"> </span> <span class="blank _a"> </span>P<span class="blank _0"></span>or <span class="blank _8"> </span>lo <span class="blank _a"> </span>tanto, <span class="blank _a"> </span>los <span class="blank _a"> </span>cambios <span class="blank _8"> </span>en <span class="blank _a"> </span>la <span class="blank _a"> </span>fenología <span class="blank _8"> </span>\ue6c5oral <span class="blank _a"> </span>de </div><div class="t m0 x8 h7 y5c ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">las <span class="blank _8"> </span>plantas <span class="blank _8"> </span>determinan <span class="blank _8"> </span>las \ue6c5uctuaciones <span class="blank _8"> </span>poblacionales <span class="blank _8"> </span>y <span class="blank _8"> </span>pueden <span class="blank _8"> </span>inducir <span class="blank _8"> </span>cambios <span class="blank _8"> </span>en <span class="blank _8"> </span>la </div><div class="t m0 x8 h5 y5d ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws2e">dieta de los murciélagos herbív<span class="blank _0"></span>oros (Fleming 1982; <span class="blank _2"></span>Tschapka 2004, 2005). <span class="blank _0"></span>Al mismo </div><div class="t m0 x8 h5 y5e ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws9">tiempo, la polinización y dispersión de semillas por murciélagos es esencial par<span class="blank _0"></span>a el </div><div class="t m0 x8 h7 y5f ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">\ue6c5ujo <span class="blank _8"> </span>genético <span class="blank _8"> </span>dentro <span class="blank _a"> </span>y <span class="blank _8"> </span>entre <span class="blank _a"> </span>las <span class="blank _8"> </span>poblaciones <span class="blank _a"> </span>de <span class="blank _8"> </span>plantas, <span class="blank _a"> </span>en <span class="blank _8"> </span>especial <span class="blank _a"> </span>para <span class="blank _8"> </span>aquellas <span class="blank _8"> </span>que </div><div class="t m0 x8 h6 y60 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws2f">se encuentran amenazadas como <span class="ff3">Cephalocereus senilis</span> y <span class="ff6 ws4">Aga<span class="blank _0"></span>ve peacocki<span class="ff2 ws2f"> (SEMARNA<span class="blank _2"></span>T </span></span></div><div class="t m0 x8 h5 y61 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws30">2010; CONANP 2003) y es también un prerrequisito par<span class="blank _0"></span>a que se lleven a cabo los </div><div class="t m0 x8 h5 y62 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">procesos de reforestación en las comunidades vegetales (Tsc<span class="blank _0"></span>hapka 2004). </div><div class="t m0 x18 h7 y63 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">El presente estudio tiene como propósito <span class="blank _0"></span>determinar la \ue6c5uctuación de la abundancia </div><div class="t m0 x8 h5 y64 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws31">de los murciélagos herbív<span class="blank _0"></span>oros de la Reserva de la Biosfer<span class="blank _0"></span>a Barranca de Metztitlán (RBBM), </div><div class="t m0 x8 h7 y65 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">con relación a los recursos <span class="blank _8"> </span>\ue6c5orales y frutales que ofrecen los matorrales crasicaules y el </div><div class="t m0 x8 h5 y66 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">bosque tropical caducifolio a lo largo del año. </div><div class="t m0 x8 h12 y67 ff1 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">Área de estudio</div><div class="t m0 x8 h5 y68 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws32">La RBBM se localiza en la región centro-este del estado de Hidalgo (19.5977, 21.4166 </div><div class="t m0 x8 h5 y69 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws33">N y -97.9575, -99.8641 O). <span class="blank _2"></span>T<span class="blank _1"></span>iene una variación altitudinal de 1000 a 2300 msnm y </div><div class="t m0 x8 h7 y6a ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">una <span class="blank _7"> </span>super\ue6c4cie <span class="blank _7"> </span>de <span class="blank _6"> </span>96,043 <span class="blank _b"> </span>ha <span class="blank _6"> </span>(CON<span class="blank _0"></span>ANP <span class="blank _7"> </span>2003). <span class="blank _7"> </span> <span class="blank _6"> </span>Se <span class="blank _7"> </span>trata <span class="blank _b"> </span>de <span class="blank _6"> </span>una <span class="blank _b"> </span>zona <span class="blank _6"> </span>semiárida <span class="blank _7"> </span>con </div><div class="t m0 x8 h5 y6b ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws34">topografía accidentada, la cual se encuentr<span class="blank _0"></span>a relacionada históricamente con el desierto </div><div class="t m0 x8 h5 y6c ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws27">Chihuahuense y representa la porción más intertropical de este sistema (Axelrod 1983). <span class="blank _d"></span> </div><div class="t m0 x8 h5 y6d ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws35">La vegetación en la reserv<span class="blank _0"></span>a es div<span class="blank _0"></span>ersa (matorral crasicaule, matorr<span class="blank _0"></span>al submontano, bosque </div><div class="t m0 x8 h5 y6e ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws36">tropical caducifolio, bosque templado, pastizal y vegetación riparia; CON<span class="blank _0"></span>ANP 2003), </div><div class="t m0 x8 h5 y6f ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsa">y los tipos de vegetación que ocupan la ma<span class="blank _0"></span>y<span class="blank _0"></span>or extensión dentro de la misma son el </div><div class="t m0 x8 h6 y70 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws37">matorral cr<span class="blank _0"></span>asicaule de <span class="ff3">Isolatocereus dumortieri</span> (con 41.51%) y los bosques tropicales </div><div class="t m0 x8 h5 y71 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws27">caducifolios (con 3.4%; CONANP 2003). Estos tipos de v<span class="blank _0"></span>egetación han sido señalados </div><div class="t m0 x8 h5 y72 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws38">como importantes para el mantenimiento de los mur<span class="blank _0"></span>ciélagos herbívoros en otras regiones </div><div class="t m0 x8 h6 y73 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">semiáridas de México (Rojas-Martínez <span class="ff3">et al</span>. 1999; Stoner 2002; P<span class="blank _1"></span>eñalba <span class="ff3">et al</span>. 2006).</div><div class="t m0 x18 h5 y74 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws39">El matorral cr<span class="blank _0"></span>asicaule en la reserva de Metztitlán se car<span class="blank _0"></span>acteriza por la dominancia </div><div class="t m0 x8 h7 y75 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">\ue6c4sonómica <span class="blank _b"> </span>de <span class="blank _b"> </span>las <span class="blank _b"> </span>cactáceas <span class="blank _b"> </span>gigantes: <span class="blank _7"> </span><span class="ff3 ws3a">Isolatocereus dumortieri</span><span class="ff2">, <span class="blank _b"> </span><span class="ff3 ws3a">Cephalocereus senilis</span>, </span></div><div class="t m0 x8 h6 y76 ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3b">Neobuxbaumia polylopha, Stenocereus marginatus <span class="ff2 ws3">y</span> Myrtillocactus geometrizans<span class="ff2 ws4">; </span></div><div class="t m0 x8 h6 y77 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3c">además están presentes las especies: <span class="ff6 ws4">Y<span class="blank _e"></span>ucca <span class="blank _a"> </span>\ue6c4lifera, <span class="blank _a"> </span>Prosopis <span class="blank _a"> </span>laevigata<span class="ff2">, <span class="blank _a"> </span><span class="ff3 ws3c">Plumeria rubra</span>, </span></span></div><div class="t m0 x8 h6 y78 ff6 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">Karwinskia <span class="blank _4"> </span>humboldtiana<span class="ff2">, <span class="blank _4"> </span><span class="ff3 ws3d">Celtis pallida</span>, <span class="blank _4"> </span><span class="ff3 ws3d">Senna pringlei</span>, <span class="blank _4"> </span><span class="ff3 ws3d">Bursera schaffneri </span>y <span class="blank _4"> </span><span class="ff3">Acacia </span></span></div><div class="t m0 x8 h6 y79 ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">subangulata<span class="ff2 ws3e">. Sobre las laderas escarpadas se pueden observ<span class="blank _0"></span>ar diferentes agregaciones </span></div><div class="t m0 x8 h6 y7a ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3f">de los aga<span class="blank _0"></span>ves: <span class="ff3">Aga<span class="blank _0"></span>ve celsi<span class="ff2 ws4">, <span class="blank _0"></span><span class="ff6">A. <span class="blank _0"></span>\ue6c4lifera<span class="ff2">, <span class="blank _0"></span><span class="ff3 ws3f">A. gransdidentata<span class="ff2 ws4">, <span class="blank _0"></span><span class="ff3 ws3f">A. hidalguensis<span class="ff2 ws4">, <span class="blank _0"></span><span class="ff6">A. ker<span class="blank _0"></span>chov<span class="blank _0"></span>ei<span class="ff2">, <span class="blank _0"></span><span class="ff3">A. </span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></div><div class="t m0 x8 h6 y7b ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">lechuguilla<span class="ff2 ws4">, <span class="ff3">A. macroacanta</span> y <span class="ff3">A. xylonacantha</span> (CON<span class="blank _0"></span>ANP 2003).</span></div><div class="t m0 x18 h5 y7c ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws40">El bosque tropical caducifolio se caracteriza por presentar árboles de baja altur<span class="blank _0"></span>a, </div><div class="t m0 x8 h7 y7d ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">con <span class="blank _6"> </span>un <span class="blank _7"> </span>promedio <span class="blank _6"> </span>de <span class="blank _7"> </span>8 <span class="blank _6"> </span>a <span class="blank _6"> </span>12 <span class="blank _7"> </span>m. <span class="blank _6"> </span> <span class="blank _6"> </span>Los <span class="blank _7"> </span>árboles <span class="blank _6"> </span>suelen <span class="blank _6"> </span>estar <span class="blank _7"> </span>muy <span class="blank _6"> </span>rami\ue6c4cados <span class="blank _7"> </span>y <span class="blank _6"> </span>tienen </div><div class="t m0 x8 h5 y7e ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws41">las copas más anchas que altas. El carácter fenológico estacional es muy acentuado </div><div class="t m0 x8 h6 y7f ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws42">en este bosque. En el estrato arbóreo se presentan las especies <span class="ff3">Burser<span class="blank _0"></span>a morelensis<span class="ff2">, la </span></span></div><div class="t m0 x8 h6 y80 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws27">cual predomina en este bosque dentro de la RBBM, acompañada de <span class="ff3">Prosopis leviagata</span><span class="ws4">, </span></div><div class="t m0 x8 h6 y81 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws43">en la parta baja de los cerros; también están presentes especies como <span class="ff3 ws4">Opuntia <span class="blank _6"> </span><span class="ff2">sp., </span></span></div><div class="t m0 x8 h6 y82 ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws44">Myrtillocactus geometrizans, Isolatocereus dumortieri<span class="ff2 ws4">, <span class="blank _8"> </span></span>Cephalocereus senilis, Colubrina </div><div class="t m0 x8 h6 y83 ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">ehrenbergii<span class="ff2 ws4">, <span class="ff3">Pseudosmodingium andrieuxii</span> y <span class="ff3">Acacia subangulata</span> (CONANP 2003).</span></div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pf4" class="pf w0 h0" data-page-no="4"><div class="pc pc4 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x10 y84 w4 h13" alt="" src="https://files.passeidireto.com/85f2b5db-015d-4c33-90cc-6abec4f4cfe8/bg4.png"><div class="t m0 xf h5 y29 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">172 <span class="ff6 fs8 v3">THER<span class="blank _0"></span>Y<span class="blank _0"></span>A <span class="blank _1"></span>Vol.2(2):169-182</span></div><div class="t m0 x10 h10 y2a ff8 fs8 fc1 sc0 ls1 ws4">ABUND<span class="blank _0"></span>ANCIA EST<span class="blank _1"></span>ACIONAL DE MURCIÉLA<span class="blank _0"></span>GOS EN METZTITLÁN</div><div class="t m0 x10 h12 y85 ff1 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">T<span class="blank _2"></span>rabajo de campo </div><div class="t m0 x10 h5 y86 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws45">Se realizaron 12 salidas cada 45 días aproximadamente, durante dos años (abril de 2003 </div><div class="t m0 x10 h5 y87 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws46">a marzo de 2005). Se muestrearon dos tipos predominantes de vegetación; el matorr<span class="blank _0"></span>al </div><div class="t m0 x10 h5 y88 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">crasicaule en Jilotla, Chilaco y <span class="blank _1"></span>Almolón, y el bosque tropical caducifolio en Aguacatitla </div><div class="t m0 x10 h5 y89 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws47">y San P<span class="blank _2"></span>ablo <span class="blank _2"></span>T<span class="blank _2"></span>etlapay<span class="blank _1"></span>ac (Fig. 1). En cada localidad se instalaron cuatro redes de niebla </div><div class="t m0 x10 h5 y8a ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws48">entre la vegetación a ni<span class="blank _0"></span>vel de suelo (dos de 18 m, una de 9 m y una de 6 m de largo; </div><div class="t m0 x10 h5 y8b ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws49">equiv<span class="blank _0"></span>alentes a 51 m/red), durante dos noc<span class="blank _0"></span>hes consecuti<span class="blank _0"></span>vas y permanecieron abiertas </div><div class="t m0 x10 h5 y8c ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">desde las 1900 h hasta las 0600 h, y fueron revisadas al menos cada 30 minutos.</div><div class="t m0 x12 h7 y8d ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">Los <span class="blank _a"> </span>murciélagos <span class="blank _5"> </span>capturados <span class="blank _a"> </span>fueron <span class="blank _5"> </span>identi\ue6c4cados <span class="blank _5"> </span>a <span class="blank _5"> </span>niv<span class="blank _0"></span>el <span class="blank _5"> </span>de <span class="blank _5"> </span>especie <span class="blank _5"> </span>(Medellín <span class="blank _a"> </span><span class="ff3 ws4a">et al</span><span class="ff2">. </span></div><div class="t m0 x10 h5 y8e ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4b">1997), agrupados por estación del año, localidad y por tipo de vegetación (matorr<span class="blank _0"></span>al </div><div class="t m0 x10 h5 y8f ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">crasicaule y bosque tropical caducifolio).</div><div class="t m0 x12 h5 y90 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4c">La información obtenida fue analizada considerando el esfuerzo de captur<span class="blank _0"></span>a y el </div><div class="t m0 x10 h5 y91 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4d">número total de murciélagos en cada tipo de v<span class="blank _0"></span>egetación ([individuos/metros red* horas </div><div class="t m0 x10 h5 y92 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws2f">de muestreo] * 1000; Medellín 1993), expresado como la abundancia relativ<span class="blank _0"></span>a de cada </div><div class="t m0 x10 h5 y93 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1">especie.</div><div class="t m0 x10 h12 y94 ff1 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">P<span class="ff7 ws4">roductividad de \ue6c5ores y frutos y abundancia de mur<span class="blank _0"></span>ciélagos</span></div><div class="t m0 x10 h7 y95 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">Las \ue6c5ores y <span class="blank _8"> </span>los frutos <span class="blank _8"> </span>son recursos efímeros <span class="blank _8"> </span>en el espacio <span class="blank _8"> </span>y en <span class="blank _8"> </span>el tiempo, por <span class="blank _8"> </span>lo que los </div><div class="t m0 x10 h7 y96 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">murciélagos que <span class="blank _8"> </span>se <span class="blank _8"> </span>alimentan <span class="blank _8"> </span>de <span class="blank _8"> </span>ellos <span class="blank _8"> </span>responden <span class="blank _8"> </span>a <span class="blank _8"> </span>su abundancia <span class="blank _8"> </span>a <span class="blank _8"> </span>nivel geográ\ue6c4co <span class="blank _8"> </span>y </div><div class="t m0 x10 h5 y97 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4e">estacional buscando activ<span class="blank _0"></span>amente estos recursos (Fleming 1982). Si lo anterior es correcto, </div><div class="t m0 x10 h7 y98 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">a <span class="blank _0"></span>niv<span class="blank _0"></span>el <span class="blank _0"></span>local la <span class="blank _1"></span>abundancia de <span class="blank _1"></span>recursos \ue6c5or<span class="blank _0"></span>ales debe <span class="blank _1"></span>estar directamente <span class="blank _1"></span>relacionada con </div><div class="t m0 x10 h5 y99 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">el número de capturas de mur<span class="blank _0"></span>ciélagos que se están alimentando en el lugar<span class="blank _1"></span>.</div><div class="t m0 x12 h5 y9a ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3c">P<span class="blank _2"></span>ara analizar si la abundancia de recursos a ni<span class="blank _0"></span>vel regional determina el número de </div><div class="t m0 x10 h7 y9b ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">especies y <span class="blank _8"> </span>la <span class="blank _8"> </span>abundancia de <span class="blank _8"> </span>murciélagos durante <span class="blank _8"> </span>el año, <span class="blank _8"> </span>se analizó <span class="blank _8"> </span>la <span class="blank _8"> </span>lista \ue6c5orística <span class="blank _8"> </span>de </div><div class="t m0 x10 h6 y9c ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4f">la reserv<span class="blank _0"></span>a (CONANP 2003; Roc<span class="blank _0"></span>ha <span class="ff3">et al</span>. 2005). Se determinaron las especies vegetales </div><div class="t m0 x11 h14 y9d ff1 fs5 fc1 sc0 ls1 ws50">Figura 1.<span class="ff2"> <span class="blank _0"></span> Ubicación </span></div><div class="t m0 x11 hb y9e ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws51">de las localidades de </div><div class="t m0 x11 hb y9f ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws52">trabajo en la Reserv<span class="blank _0"></span>a </div><div class="t m0 x11 hb ya0 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws53">de la Biosfera Barranca </div><div class="t m0 x11 hb ya1 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws54">de Metztitlán, Hidalgo, </div><div class="t m0 x11 hb ya2 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws55">México. Con un punto </div><div class="t m0 x11 hb ya3 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws56">rojo se señalan las </div><div class="t m0 x11 hb ya4 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws57">localidades de colecta. </div><div class="t m0 x11 hb ya5 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws58">A) <span class="blank _0"></span>Almolón, B) San P<span class="blank _1"></span>ablo </div><div class="t m0 x11 hb ya6 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws59">T<span class="blank _2"></span>etlapayac, C) Chilaco, </div><div class="t m0 x11 hb ya7 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws5a">D) Jilotla y E) <span class="blank _0"></span>Aguacatitla.</div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pf5" class="pf w0 h0" data-page-no="5"><div class="pc pc5 w0 h0"><div class="t m0 x14 h10 y57 ff3 fs8 fc1 sc0 ls1 ws2d">www<span class="blank _1"></span>.mastozoologiamexicana.org<span class="ff2 fs3 ws4 v5"> 173</span></div><div class="t m0 x15 h10 y58 ff9 fs8 fc1 sc0 ls1 ws4">Cornejo-Latorre et al.</div><div class="t m0 x8 h7 y5b ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">que <span class="blank _8"> </span>han <span class="blank _a"> </span>sido <span class="blank _8"> </span>citadas <span class="blank _a"> </span>previamente <span class="blank _8"> </span>como <span class="blank _a"> </span>productoras <span class="blank _8"> </span>de <span class="blank _8"> </span>recursos <span class="blank _a"> </span>quiropteró\ue6c4los <span class="blank _a"> </span>(\ue6c5ores </div><div class="t m0 x8 h5 y5c ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws5c">polinizadas por murciélagos) o quiropterocóricos (fruta consumida por mur<span class="blank _0"></span>ciélagos) </div><div class="t m0 x8 h6 y5d ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws5d">descritos para la alimentación de los mur<span class="blank _0"></span>ciélagos herbívoros (<span class="ff3 ws3">sensu</span> <span class="blank _2"></span>V<span class="blank _1"></span>an der Pijl 1982; </div><div class="t m0 x8 h6 y5e ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">V<span class="blank _1"></span>aliente-Banuet <span class="ff3 ws5e">et al<span class="ff2">. 1996; Rojas-Martínez </span>et al<span class="ff2">. 1999; Rojas-Martínez </span>et al<span class="ff2">. 2004) y se </span></span></div><div class="t m0 x8 h7 y5f ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">veri\ue6c4có <span class="blank _0"></span>su presencia (\ue6c5ores <span class="blank _0"></span>y/o frutos) en <span class="blank _0"></span>las localidades <span class="blank _0"></span>muestreadas. <span class="blank _1"></span>Adicionalmente, </div><div class="t m0 x8 h7 y60 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">cada <span class="blank _7"> </span>mes <span class="blank _7"> </span>se <span class="blank _6"> </span>registró <span class="blank _7"> </span>la <span class="blank _7"> </span>\ue6c5oración <span class="blank _7"> </span>y/o <span class="blank _6"> </span>fructi\ue6c4cación <span class="blank _7"> </span>observada <span class="blank _b"> </span>en <span class="blank _6"> </span>el <span class="blank _b"> </span>campo <span class="blank _6"> </span>sobre <span class="blank _7"> </span>las </div><div class="t m0 x8 h7 y61 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">plantas <span class="blank _7"> </span>elegidas, <span class="blank _7"> </span>misma <span class="blank _7"> </span>que <span class="blank _6"> </span>fue <span class="blank _b"> </span>complementada <span class="blank _6"> </span>bibliográ\ue6c4camente <span class="blank _b"> </span>con <span class="blank _6"> </span>la <span class="blank _7"> </span>literatur<span class="blank _0"></span>a </div><div class="t m0 x8 h7 y62 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">disponible <span class="blank _8"> </span>sobre <span class="blank _a"> </span>la <span class="blank _a"> </span>fenología <span class="blank _8"> </span>\ue6c5oral <span class="blank _8"> </span>de <span class="blank _a"> </span>las <span class="blank _a"> </span>especies <span class="blank _a"> </span>(Gentry <span class="blank _8"> </span>1982; <span class="blank _a"> </span>Rojas-Martínez <span class="blank _a"> </span><span class="ff3 ws47">et al</span><span class="ff2">. </span></div><div class="t m0 x8 h6 y63 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">2004; Rocha <span class="ff3">et al</span>. 2005).</div><div class="t m0 x18 h7 y64 ff4 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">De acuerdo con la fenología \ue6c5oral, los recursos (número de especies quiropteró\ue6c4las) </div><div class="t m0 x8 h5 y65 ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws5f">fueron agrupados por estaciones del año (invierno, de enero a marzo; prima<span class="blank _0"></span>ver<span class="blank _0"></span>a, de </div><div class="t m0 x8 h5 y66 ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws60">abril a junio; ver<span class="blank _0"></span>ano, de julio a septiembre y otoño, de octubre a diciembre), asumiendo </div><div class="t m0 x8 h7 ya8 ff4 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">que <span class="blank _8"> </span>el <span class="blank _8"> </span>número <span class="blank _8"> </span>de <span class="blank _8"> </span>especies <span class="blank _8"> </span>en <span class="blank _8"> </span>\ue6c5oración, es <span class="blank _8"> </span>un <span class="blank _8"> </span>indicativ<span class="blank _0"></span>o <span class="blank _8"> </span>de <span class="blank _8"> </span>la <span class="blank _8"> </span>abundancia <span class="blank _8"> </span>de <span class="blank _8"> </span>recursos </div><div class="t m0 x8 h6 ya9 ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws61">disponibles por temporada (<span class="ff3 ws3">sensu</span> Rojas-Martínez <span class="ff3">et al.</span> 1999; Rojas-Martínez <span class="ff3">et al</span><span class="ws4">. </span></div><div class="t m0 x8 h5 yaa ff2 fs3 fc2 sc0 ls1">2004).</div><div class="t m0 x18 h7 y67 ff4 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">P<span class="blank _2"></span>ara <span class="blank"> </span>probar <span class="blank _f"> </span>la <span class="blank _f"> </span>hipótesis <span class="blank"> </span>nula <span class="blank _f"> </span>de <span class="blank _f"> </span>que <span class="blank"> </span>el <span class="blank _f"> </span>número <span class="blank"> </span>de <span class="blank _f"> </span>especies <span class="blank _f"> </span>en <span class="blank"> </span>\ue6c5oración <span class="blank _f"> </span>y/o </div><div class="t m0 x8 h7 y68 ff4 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">fructi\ue6c4cación <span class="blank _b"> </span>en <span class="blank _7"> </span>las <span class="blank _b"> </span>cuatro <span class="blank _7"> </span>estaciones <span class="blank _b"> </span>son <span class="blank _7"> </span>homogéneos, <span class="blank _b"> </span>se <span class="blank _7"> </span>realizó <span class="blank _b"> </span>una <span class="blank _7"> </span>prueba <span class="blank _b"> </span>de <span class="blank _7"> </span>X<span class="ff2 fs9 ws5b v4">2</span><span class="ff2"> </span></div><div class="t m0 x8 h5 y69 ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws62">(número de especies reproductiv<span class="blank _0"></span>as contra estación del año). El incumplimiento de la </div><div class="t m0 x8 h7 y6a ff4 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">hipótesis <span class="blank _0"></span>nula <span class="blank _0"></span>indica <span class="blank _0"></span>que <span class="blank _0"></span>el <span class="blank _0"></span>número <span class="blank _0"></span>de <span class="blank _0"></span>especies <span class="blank _0"></span>en <span class="blank _0"></span>\ue6c5oración <span class="blank _0"></span>es <span class="blank _0"></span>diferencial <span class="blank _0"></span>y <span class="blank _0"></span>no <span class="blank _0"></span>\ue6c5orecen </div><div class="t m0 x8 h7 y6b ff4 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">de maner<span class="blank _0"></span>a homogénea <span class="blank _1"></span>a tra<span class="blank _0"></span>vés <span class="blank _0"></span>del año; <span class="blank _0"></span>por <span class="blank _0"></span>lo tanto, <span class="blank _0"></span>las <span class="blank _0"></span>\ue6c5uctuaciones en <span class="blank _0"></span>la <span class="blank _0"></span>abundancia </div><div class="t m0 x8 h5 y6c ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">de los murciélagos pueden explicarse por este factor<span class="blank _2"></span>.</div><div class="t m0 x18 h5 y6d ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws63">P<span class="blank _2"></span>ara determinar si la producti<span class="blank _0"></span>vidad de los recursos alimenticios explica la abundancia </div><div class="t m0 x8 h5 y6e ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws64">de murciélagos herbív<span class="blank _0"></span>oros a niv<span class="blank _0"></span>el local, se relacionó la abundancia de capturas con la </div><div class="t m0 x8 h5 y6f ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws65">productividad de la v<span class="blank _0"></span>egetación. Se eligió el matorral crasicaule dominado por la cactácea </div><div class="t m0 x8 h7 y70 ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">columnar <span class="blank _8"> </span><span class="ff3 ws2f">Isolatocereus dumortieri</span><span class="ff4">, <span class="blank _8"> </span>debido <span class="blank _a"> </span>a <span class="blank _8"> </span>que <span class="blank _8"> </span>las <span class="blank _a"> </span>\ue6c5ores <span class="blank _8"> </span>y <span class="blank _8"> </span>la <span class="blank _a"> </span>fruta <span class="blank _8"> </span>de <span class="blank _8"> </span>esta <span class="blank _a"> </span>planta <span class="blank _8"> </span>son </span></div><div class="t m0 x8 h6 y71 ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws48">abundantes, se ajustan bien a las descritas para la alimentación de mur<span class="blank _0"></span>ciélagos (<span class="ff3 ws3">sensu</span><span class="ws4"> </span></div><div class="t m0 x8 h6 y72 ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws66">V<span class="blank _1"></span>an der Pijl 1982; <span class="blank _2"></span>V<span class="blank _0"></span>aliente-Banuet <span class="ff3">et al</span>. 1996) y resulta relati<span class="blank _0"></span>vamente fácil contar el </div><div class="t m0 x8 h7 y73 ff4 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">número <span class="blank _8"> </span>de <span class="blank _8"> </span>\ue6c5ores <span class="blank _8"> </span>y <span class="blank _8"> </span>frutos <span class="blank _8"> </span>que <span class="blank _8"> </span>están <span class="blank _8"> </span>disponibles <span class="blank _a"> </span>cada <span class="blank _8"> </span>noche. <span class="blank _8"> </span>El <span class="blank _a"> </span>muestreo <span class="blank _8"> </span>se <span class="blank _8"> </span>realizó <span class="blank _8"> </span>en </div><div class="t m0 x8 h7 y74 ff4 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">las <span class="blank _b"> </span>afueras <span class="blank _5"> </span>de <span class="blank _b"> </span>la <span class="blank _b"> </span>localidad <span class="blank _b"> </span>de <span class="blank _b"> </span>Jilotla; <span class="blank _b"> </span>allí <span class="blank _b"> </span>se <span class="blank _b"> </span>establecieron <span class="blank _b"> </span>tres <span class="blank _b"> </span>cuadrantes <span class="blank _b"> </span>\ue6c4jos <span class="blank _b"> </span>de <span class="blank _b"> </span>mil </div><div class="t m0 x8 h5 y75 ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">metros cuadrados cada uno (20 x 50 m), en ellos se mar<span class="blank _0"></span>caron las plantas que producen </div><div class="t m0 x8 h7 y76 ff4 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">recursos <span class="blank _a"> </span>quiropteró\ue6c4los <span class="blank _a"> </span>y <span class="blank _8"> </span>se <span class="blank _a"> </span>determinó <span class="blank _a"> </span>el <span class="blank _a"> </span>número <span class="blank _a"> </span>de <span class="blank _a"> </span>\ue6c5ores <span class="blank _a"> </span>y <span class="blank _a"> </span>frutos <span class="blank _a"> </span>que <span class="blank _a"> </span>se <span class="blank _a"> </span>produjeron </div><div class="t m0 x8 h5 y77 ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws20">cada noche en el sitio. <span class="blank _0"></span> Dos noches consecuti<span class="blank _0"></span>vas cada mes, se <span class="blank _0"></span>colocaron cuatro redes de </div><div class="t m0 x8 h5 y78 ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws67">niebla (51 metros/red) intercaladas entre los cuadr<span class="blank _0"></span>antes de vegetación, para relacionar </div><div class="t m0 x8 h7 y79 ff4 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">la <span class="blank _8"> </span>abundancia <span class="blank _8"> </span>de <span class="blank _8"> </span>alimento, expresado <span class="blank _8"> </span>en <span class="blank _8"> </span>términos <span class="blank _8"> </span>de <span class="blank _8"> </span>las <span class="blank _8"> </span>\ue6c5ores <span class="blank _8"> </span>y <span class="blank _8"> </span>frutos <span class="blank _8"> </span>que <span class="blank _8"> </span>estuvieron </div><div class="t m0 x8 h5 y7a ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws68">disponibles cada noche y los mur<span class="blank _0"></span>ciélagos que se capturaron en el sitio en ese mismo </div><div class="t m0 x8 h7 y7b ff4 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">tiempo. <span class="blank _a"> </span> <span class="blank _5"> </span>Con <span class="blank _a"> </span>los <span class="blank _5"> </span>datos <span class="blank _a"> </span>obtenidos, <span class="blank _a"> </span>se <span class="blank _5"> </span>determinó <span class="blank _a"> </span>la <span class="blank _5"> </span>producción <span class="blank _a"> </span>diaria <span class="blank _5"> </span>de <span class="blank _a"> </span>\ue6c5ores <span class="blank _5"> </span>y <span class="blank _a"> </span>frutos </div><div class="t m0 x8 h7 y7c ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">en los 3000 m<span class="fs9 ls3 v4">2</span> del matorral cr<span class="blank _0"></span>asicaule de <span class="ff3">I. dumortieri<span class="ff4"> (número de \ue6c5ores y frutos/ ha).</span></span></div><div class="t m0 x18 h5 y7d ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws69">P<span class="blank _2"></span>ará analizar la relación entre la productividad de recursos alimenticios y la </div><div class="t m0 x8 h5 y7e ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws62">abundancia de los murciélagos nectarív<span class="blank _0"></span>oros, se aplicó una prueba de regresión lineal </div><div class="t m0 x8 h5 y7f ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws2e">simple a los datos de captura del mur<span class="blank _0"></span>ciélago obtenidos en la localidad de Jilotla, con </div><div class="t m0 x8 h7 y80 ff4 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">relación <span class="blank _7"> </span>al <span class="blank _7"> </span>número <span class="blank _7"> </span>de <span class="blank _7"> </span>\ue6c5ores <span class="blank _7"> </span>y <span class="blank _7"> </span>frutos<span class="ff3 ls4"> </span><span class="ff2 ws6a">producidos por <span class="ff3">I. dumortieri </span>en 3,000 m<span class="fs9 ws4 v4">2 <span class="blank _5"> </span></span><span class="ws4">cada </span></span></div><div class="t m0 x8 h7 y81 ff4 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">noche, <span class="blank _8"> </span>considerando <span class="blank _8"> </span>las <span class="blank _a"> </span>noches <span class="blank _8"> </span>como <span class="blank _8"> </span>independientes <span class="blank _a"> </span>entre <span class="blank _a"> </span>sí, <span class="blank _a"> </span>debido <span class="blank _8"> </span>a <span class="blank _a"> </span>que <span class="blank _a"> </span>las <span class="blank _a"> </span>\ue6c5ores </div><div class="t m0 x8 h5 y82 ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws6b">de esta planta abren una sola noc<span class="blank _0"></span>he y los frutos expulsan su contenido al madurar<span class="blank _2"></span>, por lo </div><div class="t m0 x8 h5 y83 ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws6c">tanto los recursos disponibles cada noc<span class="blank _0"></span>he son distintos. La relación positiv<span class="blank _0"></span>a entre las dos </div><div class="t m0 x8 h7 yab ff4 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">v<span class="blank _0"></span>ariables <span class="blank _8"> </span>puede <span class="blank _8"> </span>signi\ue6c4car <span class="blank _8"> </span>que <span class="blank _a"> </span>la <span class="blank _8"> </span>abundancia <span class="blank _8"> </span>de <span class="blank _8"> </span>murciélagos <span class="blank _8"> </span>depende <span class="blank _8"> </span>directamente <span class="blank _8"> </span>de </div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pf6" class="pf w0 h0" data-page-no="6"><div class="pc pc6 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x10 yac w5 h15" alt="" src="https://files.passeidireto.com/85f2b5db-015d-4c33-90cc-6abec4f4cfe8/bg6.png"><div class="t m0 xf h5 y29 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">174 <span class="ff6 fs8 v3">THER<span class="blank _0"></span>Y<span class="blank _0"></span>A <span class="blank _1"></span>Vol.2(2):169-182</span></div><div class="t m0 x10 h10 y2a ff8 fs8 fc1 sc0 ls1 ws4">ABUND<span class="blank _0"></span>ANCIA EST<span class="blank _1"></span>ACIONAL DE MURCIÉLA<span class="blank _0"></span>GOS EN METZTITLÁN</div><div class="t m0 x10 h6 y2c ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws70">la cantidad de recursos disponibles cada noche en el matorr<span class="blank _0"></span>al crasicaule de <span class="ff3">I. dumortieri</span><span class="ws4"> </span></div><div class="t m0 x10 h5 y2d ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws71">muestreado en Jilotla. El análisis se realizó utilizando el paquete estadístico ST<span class="blank _2"></span>A<span class="blank _1"></span>TISTIC<span class="blank _1"></span>A </div><div class="t m0 x10 h5 y2e ff2 fs3 fc2 sc0 ls1 ws4">(StatSoft 1995).</div><div class="t m0 x10 h5 y31 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws72">Con un esfuerzo de captura de 10,530 hor<span class="blank _0"></span>as/red en dos tipos de vegetación (bosque </div><div class="t m0 x10 h5 y32 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws73">tropical caducifolio y matorral cr<span class="blank _0"></span>asicaule) se capturaron un total de 95 murciélagos </div><div class="t m0 x10 h5 y33 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws5e">frugívoros y nectarív<span class="blank _0"></span>oros que pertenecen a cinco géneros y a ocho especies de la familia </div><div class="t m0 x10 h5 y34 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws74">Ph<span class="blank _0"></span>yllostomidae. Las especies citadas constituyen el 40% del total de las especies de </div><div class="t m0 x10 h5 y35 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">murciélagos reportadas par<span class="blank _0"></span>a la RBBM (CONANP 2003; <span class="blank _2"></span>T<span class="blank _2"></span>abla 1).</div><div class="t m0 x10 h5 yad ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws75">En el bosque tropical caducifolio se registraron las oc<span class="blank _0"></span>ho especies, mientras que en el </div><div class="t m0 x10 h5 yae ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws76">matorral cr<span class="blank _0"></span>asicaule fueron cuatro las capturadas (T<span class="blank _2"></span>abla 1). En ambos tipos de vegetación, </div><div class="t m0 x10 h6 yaf ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws77">las especies más abundantes fueron el murciélago nectarív<span class="blank _0"></span>oro <span class="ff3">Leptonycteris y<span class="blank _0"></span>erbabuenae,<span class="ff2 ws4"> </span></span></div><div class="t m0 x10 h6 yb0 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws78">considerado como amenazado (SEMARN<span class="blank _0"></span>A<span class="blank _2"></span>T 2010)<span class="ff3 ws4">, <span class="blank _3"> </span></span>el murciélago frugív<span class="blank _0"></span>oro <span class="ff3 ws4">Sturnira </span></div><div class="t m0 x10 h6 yb1 ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">ludovici <span class="blank _b"> </span><span class="ff2 ws79">y el nectarívoro <span class="ff3">Glossophaga soricina</span>, seguidas de <span class="ff3">Choeron<span class="blank _0"></span>ycteris mexicana </span></span></div><div class="t m0 x10 h6 yb2 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws7a">(nectarívor<span class="blank _0"></span>a) y <span class="ff3">S. lilium </span>(frugívor<span class="blank _0"></span>a; <span class="blank _1"></span>T<span class="blank _2"></span>abla 1). Los murciélagos frugív<span class="blank _0"></span>oros del género </div><div class="t m0 x10 h6 yb3 ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">Artibeus <span class="ff2 ws3">(</span><span class="ws7b">A. litur<span class="blank _0"></span>atus, <span class="blank _0"></span>A. aztecus <span class="ff2 ws3">y</span><span class="ws7c"> A. <span class="blank _8"> </span>jamaicensis</span><span class="ff2">) fueron las especies con la abundancia </span></span></div><div class="t m0 x10 h5 yb4 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws7d">relativ<span class="blank _0"></span>a más baja (F<span class="blank _0"></span>ig. 2). La may<span class="blank _0"></span>or abundancia relati<span class="blank _0"></span>va de los mur<span class="blank _0"></span>ciélagos nectarívoros </div><div class="t m0 x10 h5 yb5 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws7e">y frugívoros se registró dur<span class="blank _0"></span>ante la prima<span class="blank _0"></span>vera. En el v<span class="blank _0"></span>erano e invierno la <span class="blank _0"></span>abundancia fue </div><div class="t m0 x10 h5 yb6 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws7f">similar e intermedia, mientras en el otoño se registró la menor abundancia relati<span class="blank _0"></span>va de los </div><div class="t m0 x10 h5 yb7 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">murciélagos herbív<span class="blank _0"></span>oros (Fig. 3).</div><div class="t m0 x10 h5 yb8 ff7 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">Lista y análisis fenológico de las plantas quiropteró\ue6c4las presentes en la RBBM</div><div class="t m0 x10 h7 yb9 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">Se <span class="blank _1"></span>registraron <span class="blank _1"></span>28 <span class="blank _0"></span>especies <span class="blank _1"></span>de <span class="blank _0"></span>plantas <span class="blank _1"></span>quiropteró\ue6c4las <span class="blank _0"></span>que <span class="blank _1"></span>forman <span class="blank _1"></span>parte <span class="blank _0"></span>de <span class="blank _1"></span>la <span class="blank _0"></span>alimentación </div><div class="t m0 x10 h5 yba ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">de los murciélagos herbív<span class="blank _0"></span>oros de la RBBM (T<span class="blank _2"></span>abla 2). </div><div class="t m0 x12 h7 ybb ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">A <span class="blank _7"> </span>niv<span class="blank _0"></span>el <span class="blank _7"> </span>paisaje, <span class="blank _7"> </span>los <span class="blank _6"> </span>recursos <span class="blank _b"> </span>quiropteró\ue6c4los <span class="blank _7"> </span>están <span class="blank _6"> </span>disponibles <span class="blank _b"> </span>todos <span class="blank _7"> </span>los <span class="blank _6"> </span>meses <span class="blank _b"> </span>del </div><div class="t m0 x10 h5 ybc ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws80">año. En los matorrales cr<span class="blank _0"></span>asicaules, seis especies de cactáceas columnares proporcionan </div><div class="t m0 x10 h5 ybd ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws81">recursos alimenticios durante la prima<span class="blank _1"></span>vera y el ver<span class="blank _0"></span>ano (T<span class="blank _2"></span>abla 2). En el bosque tropical </div><div class="t m0 x10 h7 ybe ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">caducifolio <span class="blank _8"> </span>cuatro <span class="blank _8"> </span>especies <span class="blank _8"> </span>de <span class="blank _8"> </span>árboles <span class="blank _8"> </span>tropicales <span class="blank _8"> </span>\ue6c5orecen <span class="blank _8"> </span>durante la <span class="blank _8"> </span>primav<span class="blank _0"></span>era y <span class="blank _8"> </span>cinco </div><div class="t m0 x10 h5 ybf ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws82">especies se restringen a la época de otoño-invierno, además de la cactácea trepador<span class="blank _0"></span>a </div><div class="t m0 x10 h6 yc0 ff6 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">Hylocereus <span class="blank _8"> </span>undatus<span class="ff2 ws83">. Las doce especies de aga<span class="blank _0"></span>ves (<span class="ff3">Aga<span class="blank _0"></span>ve celsii, <span class="blank _1"></span>A. difformis<span class="ff2 ws4">, <span class="blank _8"> </span><span class="ff6">A. <span class="blank _8"> </span>\ue6c4lifera</span>, </span></span></span></div><div class="t m0 x19 h16 yc1 ffa fsa fc1 sc0 ls1 ws6d">Especies<span class="blank"> </span>capturadas<span class="blank _10"> </span>Gremio<span class="blank _11"> </span><span class="ls5 ws6e">%d<span class="blank _12"></span><span class="ls1 ws6d">e<span class="blank"> </span>captura<span class="blank _13"> </span>T<span class="blank _0"></span>ipo<span class="blank"> </span>de<span class="blank"> </span>vegetación</span></span></div><div class="t m0 x1a h16 yc2 ffb fsa fc1 sc0 ls1 ws6d">Leptonycteris<span class="blank"> </span>yerbabuenae<span class="blank _14"> </span><span class="ffa">N<span class="blank _15"> </span>44.21%<span class="blank _16"> </span>MCR,<span class="blank"> </span>BTC</span></div><div class="t m0 x1a h16 yc3 ffb fsa fc1 sc0 ls1 ws6d">Choer<span class="blank _0"></span>onycteris<span class="blank"> </span>mexicana<span class="blank _17"> </span><span class="ffa">N<span class="blank _18"> </span>7.36%<span class="blank _17"> </span>MCR,<span class="blank"> </span>BTC</span></div><div class="t m0 x1a h16 yc4 ffb fsa fc1 sc0 ls1 ws6d">Glossophaga<span class="blank"> </span>soricina<span class="blank _19"> </span><span class="ffa">N<span class="blank _15"> </span>13.68%<span class="blank _16"> </span>MCR,<span class="blank"> </span>BTC</span></div><div class="t m0 x1a h16 yc5 ffb fsa fc1 sc0 ls1 ws6d">Artibeus<span class="blank"> </span>jamaicensis<span class="blank _1a"> </span><span class="ffa ws6f">F<span class="blank _18"> </span>1.10%<span class="blank"> </span>BTC</span></div><div class="t m0 x1a h16 yc6 ffb fsa fc1 sc0 ls1 ws6d">Artibeus<span class="blank"> </span>lituratus<span class="blank _1b"> </span><span class="ffa ws6f">F<span class="blank _18"> </span>6.30%<span class="blank"> </span>BTC</span></div><div class="t m0 x1a h16 yc7 ffb fsa fc1 sc0 ls1 ws6d">Artibeus<span class="blank"> </span>aztecus<span class="blank _1c"> </span><span class="ffa ws6f">F<span class="blank _18"> </span>2.10%<span class="blank"> </span>BTC</span></div><div class="t m0 x1a h16 yc8 ffb fsa fc1 sc0 ls1 ws6d">Sturnira<span class="blank"> </span>lilium<span class="blank _1d"> </span><span class="ffa ws6f">F<span class="blank _18"> </span>6.31%<span class="blank"> </span>BTC</span></div><div class="t m0 x1a h16 yc9 ffb fsa fc1 sc0 ls1 ws6d">Sturnira<span class="blank"> </span>ludovici<span class="blank _1e"> </span><span class="ffa">F<span class="blank _15"> </span>18.94%<span class="blank _16"> </span>MCR,<span class="blank"> </span>BTC</span></div><div class="t m0 x10 h14 yca ff1 fs5 fc1 sc0 ls1 ws84">T<span class="blank _2"></span>abla 1.<span class="ff2"> Especies de murciélagos herbívoros capturadas en la Reserv<span class="blank _0"></span>a de la Biosfera Barranca de Metztitlán, Hidalgo y </span></div><div class="t m0 x10 hb ycb ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws85">su porcentaje de captura. Los gremios alimenticios registr<span class="blank _0"></span>ados fueron: nectarívoros (N) y frugívoros (F). Los tipos de </div><div class="t m0 x10 h17 ycc ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws86">vegetación donde se realizaron las capturas fueron: matorr<span class="blank _0"></span>al crasicaule de <span class="ff3">Isolatocereus dumortieri</span> (MCR) y bosque </div><div class="t m0 x10 hb ycd ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws4">tropical caducifolio (BTC).</div><div class="t m0 x11 h2 yce ff1 fs0 fc0 sc0 ls1">Resultados</div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pf7" class="pf w0 h0" data-page-no="7"><div class="pc pc7 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x1b ycf w6 h18" alt="" src="https://files.passeidireto.com/85f2b5db-015d-4c33-90cc-6abec4f4cfe8/bg7.png"><div class="t m0 x14 h10 y57 ff3 fs8 fc1 sc0 ls1 ws2d">www<span class="blank _1"></span>.mastozoologiamexicana.org<span class="ff2 fs3 ws4 v5"> 175</span></div><div class="t m0 x15 h10 y58 ff9 fs8 fc1 sc0 ls1 ws4">Cornejo-Latorre et al.</div><div class="t m0 x8 h6 y2c ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws87">A. gransdidentata<span class="ff2 ws4">, <span class="blank"> </span></span>A. hidalguensis<span class="ff2 ws4">, <span class="blank"> </span><span class="ff6">A. <span class="blank"> </span>kerc<span class="blank _0"></span>hovei<span class="ff2">, <span class="blank"> </span><span class="ff3 ws87">A. lec<span class="blank _0"></span>huguilla<span class="ff2 ws4">, <span class="blank"> </span></span>A. macroacantha, </span></span></span></span></div><div class="t m0 x8 h6 y2d ff6 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">A. <span class="blank _7"> </span>peacockii<span class="ff2">, <span class="blank _7"> </span><span class="ff3 ws88">A. salmiana</span>, <span class="blank _7"> </span><span class="ff3 ws88">A. striata<span class="ff2"> y </span>A. xylonacantha<span class="ff2">), que se presentan en ambos </span></span></span></div><div class="t m0 x8 h7 y2e ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">tipos <span class="blank _a"> </span>de <span class="blank _a"> </span>vegetación, <span class="blank _8"> </span>en <span class="blank _a"> </span>conjunto <span class="blank _a"> </span>también <span class="blank _a"> </span>presentan <span class="blank _5"> </span>una <span class="blank _a"> </span>fenología <span class="blank _a"> </span>de <span class="blank _a"> </span>\ue6c5oración <span class="blank _8"> </span>que <span class="blank _a"> </span>se </div><div class="t m0 x8 h5 y2f ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">complementa en el tiempo.</div><div class="t m0 x8 h7 yd0 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">El <span class="blank _8"> </span>análisis <span class="blank _a"> </span>de <span class="blank _8"> </span>la <span class="blank _a"> </span>fenología <span class="blank _a"> </span>\ue6c5oral <span class="blank _8"> </span>de <span class="blank _a"> </span>las <span class="blank _8"> </span>especies <span class="blank _a"> </span>quiropteró\ue6c4las <span class="blank _8"> </span>a <span class="blank _a"> </span>nivel <span class="blank _8"> </span>temporal <span class="blank _8"> </span>mostró </div><div class="t m0 x8 h7 yd1 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">que <span class="blank _8"> </span>la <span class="blank _a"> </span>\ue6c5oración <span class="blank _8"> </span>y/o <span class="blank _a"> </span>fructi\ue6c4cación <span class="blank _a"> </span>provee <span class="blank _8"> </span>de <span class="blank _8"> </span>recursos <span class="blank _a"> </span>alimenticios <span class="blank _a"> </span>continuos <span class="blank _8"> </span>a <span class="blank _a"> </span>lo <span class="blank _a"> </span>largo </div><div class="t m0 x8 h5 yd2 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws75">del año, mismos que se agrupan marcadamente en los meses de v<span class="blank _0"></span>erano, prima<span class="blank _0"></span>vera e </div><div class="t m0 x8 h5 yd3 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws5e">invierno. En las cuatro estaciones del año se observ<span class="blank _0"></span>a una marcada heterogeneidad en la </div><div class="t m0 x8 h7 yad ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">disponibilidad de los recursos (X<span class="ff2 fs9 v4">2 </span><span class="ff2">= 4.13, <span class="ff3 ws3">P</span> < 0.05, gl = 3).</span></div><div class="t m0 x10 h14 yd4 ff1 fs5 fc1 sc0 ls1 ws89">Figura 2.<span class="ff2 ws8a"> Abundancia </span></div><div class="t m0 x10 hb yd5 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws8b">relativ<span class="blank _0"></span>a de las especies </div><div class="t m0 x10 hb yd6 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws8c">de murciélagos her<span class="blank _1"></span>-</div><div class="t m0 x10 hb yd7 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws8d">bívoros capturadas en </div><div class="t m0 x10 hb yd8 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws8e">el matorral crasicaule y </div><div class="t m0 x10 hb yd9 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws8f">el bosque tropical ca-</div><div class="t m0 x10 hb yda ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws90">ducifolio de la Reserva </div><div class="t m0 x10 hb ydb ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws53">de la Biosfera Barranca </div><div class="t m0 x10 hb ydc ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws54">de Metztitlán, Hidalgo, </div><div class="t m0 x10 hb ydd ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws91">México. La abundancia </div><div class="t m0 x10 hb yde ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws92">relativ<span class="blank _0"></span>a de cada especie </div><div class="t m0 x10 hb ydf ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws93">se expresa considerando </div><div class="t m0 x10 hb ye0 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws94">el esfuerzo de captura y </div><div class="t m0 x10 hb ye1 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws86">el número total de mur<span class="blank _0"></span>-</div><div class="t m0 x10 hb ye2 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws95">ciélagos en cada tipo de </div><div class="t m0 x10 hb ye3 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws96">vegetación ([individuos/</div><div class="t m0 x10 hb ye4 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws97">metros red* horas de </div><div class="t m0 x10 hb ye5 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws4">muestreo] * 1000).</div><div class="t m0 x10 h14 ye6 ff1 fs5 fc1 sc0 ls1 ws89">Figura 3.<span class="ff2 ws8a"> Abundancia </span></div><div class="t m0 x10 hb ye7 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws55">relativ<span class="blank _0"></span>a del conjunto de </div><div class="t m0 x10 hb ye8 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws92">especies de murciélagos </div><div class="t m0 x10 hb ye9 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws98">herbívoros durante la </div><div class="t m0 x10 hb yea ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws99">primav<span class="blank _0"></span>era, ver<span class="blank _0"></span>ano, otoño </div><div class="t m0 x10 hb yeb ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws9a">e invierno en el matorral </div><div class="t m0 x10 hb yec ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws9b">crasicaule y el bosque </div><div class="t m0 x10 hb yed ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws9c">tropical caducifolio de </div><div class="t m0 x10 hb yee ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws9d">la Reserva de la Biosfer<span class="blank _0"></span>a </div><div class="t m0 x10 hb yef ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws9e">Barranca de Metztitlán, </div><div class="t m0 x10 hb yf0 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws9f">Hidalgo, México. La </div><div class="t m0 x10 hb yf1 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsa0">abundancia relativ<span class="blank _0"></span>a es-</div><div class="t m0 x10 hb yf2 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws91">tacional se expresa con-</div><div class="t m0 x10 hb yf3 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsa1">siderando el esfuerzo de </div><div class="t m0 x10 hb yf4 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsa2">captura y el número total </div><div class="t m0 x10 hb yf5 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsa3">de murciélagos en cada </div><div class="t m0 x10 hb yf6 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsa4">tipo de vegetación ([indi-</div><div class="t m0 x10 hb yf7 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsa5">viduos/metros red* horas </div><div class="t m0 x10 hb yf8 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws4">de muestreo] * 1000).</div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pf8" class="pf w0 h0" data-page-no="8"><div class="pc pc8 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x1c yf9 w7 h19" alt="" src="https://files.passeidireto.com/85f2b5db-015d-4c33-90cc-6abec4f4cfe8/bg8.png"><div class="t m0 x10 h10 y2a ff8 fs8 fc1 sc0 ls1 ws4">ABUND<span class="blank _0"></span>ANCIA EST<span class="blank _1"></span>ACIONAL DE MURCIÉLA<span class="blank _0"></span>GOS EN METZTITLÁN</div><div class="t m0 x10 h12 y5c ff1 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">P<span class="ff7 ws4">roductividad quiropteró\ue6c4la y abundancia de mur<span class="blank _0"></span>ciélagos</span></div><div class="t m0 x10 h5 y5d ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsb5">El bosque tropical caducifolio fue más productiv<span class="blank _0"></span>o durante la época de v<span class="blank _0"></span>erano-otoño </div><div class="t m0 x10 h5 y5e ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsb6">y en general produjo recursos todo el año, mientr<span class="blank _0"></span>as que los matorrales crasicaules no </div><div class="t m0 x10 h5 y5f ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">ofrecieron recursos en esta época (T<span class="blank _2"></span>abla 2).</div><div class="t m0 x10 h7 y75 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">En <span class="blank _4"> </span>la <span class="blank _4"> </span>temporada <span class="blank _6"> </span>de <span class="blank _4"> </span>primaver<span class="blank _0"></span>a-verano, <span class="blank _6"> </span>la <span class="blank _4"> </span>productividad <span class="blank _4"> </span>diaria <span class="blank _4"> </span>de <span class="blank _4"> </span>\ue6c5ores <span class="blank _4"> </span>y <span class="blank _4"> </span>fruta <span class="blank _4"> </span>por </div><div class="t m0 x10 h6 y76 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsb7">hectárea fue abundante en el matorral cr<span class="blank _0"></span>asicaule de <span class="ff3">Isolatocereus dumortieri</span>, donde </div><div class="t m0 x10 h7 y77 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">existen <span class="blank _5"> </span>densidades <span class="blank _5"> </span>de <span class="blank _5"> </span>250 <span class="blank _5"> </span>individuos <span class="blank _a"> </span>reproductivos/ha, <span class="blank _a"> </span>con <span class="blank _5"> </span>una <span class="blank _5"> </span>producción <span class="blank _5"> </span>de <span class="blank _5"> </span>\ue6c5ores </div><div class="t m0 x10 h5 y78 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">estimada de 1,259 día/ha y 2,110 frutos día/ha.</div><div class="t m0 x12 h5 y79 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsb8">En el matorral cr<span class="blank _0"></span>asicaule fueron capturadas tres especies de murciélagos nectarív<span class="blank _0"></span>oros </div><div class="t m0 x10 h6 y7a ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">(<span class="ff3 wsb9">L. yerbabuenae, G. soricina </span><span class="ws4">y <span class="blank _2"></span><span class="ff3 wsb9">C. mexicana<span class="ff2">) forrajeando con el rostro cubierto de polen de </span></span></span></div><div class="t m0 x10 h6 y7b ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 wsba">I. dumortieri<span class="ff2">. Debido a que 86 % de los murciélagos captur<span class="blank _0"></span>ados en el matorral cr<span class="blank _0"></span>asicaule </span></div><div class="t m0 x10 h6 y7c ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws17">pertenecieron a la especie <span class="ff3">L. yerbabuenae</span> (25 indi<span class="blank _0"></span>viduos), aplicamos la regresión lineal </div><div class="t m0 x10 h7 y7d ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">simple sólo a los datos de captura de esta especie con relación a la productividad \ue6c5or<span class="blank _0"></span>al </div><div class="t m0 x10 h6 y7e ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws5">y la abundancia de frutos en el matorral cr<span class="blank _0"></span>asicaule de <span class="ff3">I. dumortieri. </span>La regresión lineal </div><div class="t m0 x10 h1a y7f ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">resultó <span class="blank _a"> </span>positiv<span class="blank _0"></span>a <span class="blank _a"> </span>y <span class="blank _a"> </span>signi\ue6c4cativ<span class="blank _0"></span>a <span class="blank _a"> </span>(pendiente <span class="blank _a"> </span>= <span class="blank _a"> </span>0.9237, <span class="blank _5"> </span>t <span class="blank _a"> </span>= <span class="blank _a"> </span>6.38, <span class="blank _a"> </span>R<span class="ff2 fs9 v6">2 <span class="blank _a"> </span></span><span class="ff2 ws3c">= 0.8324, F = 40.743, </span></div><div class="t m0 x10 h6 y80 ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">P <span class="blank _8"> </span><span class="ff2 wsbb">< 0. 00037; Fig. 4). Lo anterior fue interpretado como evidencia de que los recursos </span></div><div class="t m0 x10 h7 y81 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">quiropteró\ue6c4los que <span class="blank _8"> </span>proporciona <span class="ff3 wsbc">I. dumortieri<span class="ff2"> atraen a los murciélagos polinizadores de </span></span></div><div class="t m0 x10 h5 y82 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">manera propor<span class="blank _0"></span>cional a su abundancia nocturna y estacional.</div><div class="t m1 x1d h1b yfa ffc fsb fc1 sc0 ls1 wsa6">Especies<span class="blank"> </span><span class="ls8 wsa7">EF<span class="blank _2"></span><span class="ls9">MA<span class="lsa wsa8">MJ<span class="blank"> </span><span class="lsb">JA<span class="lsc wsa9">SO<span class="lsd">ND</span></span></span></span></span></span></div><div class="t m2 x1e h1c yfb ffc fsc fc1 sc0 ls1 wsaa">V<span class="blank _2"></span>egetación</div><div class="t m1 x1d h1b yfc ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Agave<span class="blank"> </span>celsii<span class="blank _1f"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1e h1c yfc ffc fsc fc1 sc0 ls1 wsad">BTC,<span class="blank"> </span>MCR</div><div class="t m1 x1d h1b yfd ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Agave<span class="blank"> </span>difformis<span class="blank _20"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1e h1c yfd ffc fsc fc1 sc0 ls1 wsad">BTC,<span class="blank"> </span>MCR</div><div class="t m1 x1d h1b yfe ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Agave<span class="blank"> </span>filifera<span class="blank _21"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1e h1c yfe ffc fsc fc1 sc0 ls1 wsad">BTC,<span class="blank"> </span>MCR</div><div class="t m1 x1d h1b yff ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Agave<span class="blank"> </span>gransdidentata<span class="blank _22"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1e h1c yff ffc fsc fc1 sc0 ls1 wsad">BTC,<span class="blank"> </span>MCR</div><div class="t m1 x1d h1b y100 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Agave<span class="blank"> </span>hidalguensis<span class="blank _23"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank _24"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1e h1c y100 ffc fsc fc1 sc0 ls1 wsad">BTC,<span class="blank"> </span>MCR</div><div class="t m1 x1d h1b y101 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Agave<span class="blank"> </span>ker<span class="blank _0"></span>chovei<span class="blank _25"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1e h1c y101 ffc fsc fc1 sc0 ls1 wsad">BTC,<span class="blank"> </span>MCR</div><div class="t m1 x1d h1b y102 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Agave<span class="blank"> </span>lechuguilla<span class="blank _26"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1e h1c y102 ffc fsc fc1 sc0 ls1 wsad">BTC,<span class="blank"> </span>MCR</div><div class="t m1 x1d h1b y103 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Agave<span class="blank"> </span>macr<span class="blank _0"></span>oacantha<span class="blank _27"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1e h1c y103 ffc fsc fc1 sc0 ls1 wsad">BTC,<span class="blank"> </span>MCR</div><div class="t m1 x1d h1b y104 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Agave<span class="blank"> </span>peacockii<span class="blank _28"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1e h1c y104 ffc fsc fc1 sc0 ls1 wsad">BTC,<span class="blank"> </span>MCR</div><div class="t m1 x1d h1b y105 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Agave<span class="blank"> </span>salmiana<span class="blank _29"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1e h1c y105 ffc fsc fc1 sc0 ls1 wsad">BTC,<span class="blank"> </span>MCR</div><div class="t m1 x1d h1b y106 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Agave<span class="blank"> </span>striata<span class="blank _2a"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1e h1c y106 ffc fsc fc1 sc0 ls1 wsad">BTC,<span class="blank"> </span>MCR</div><div class="t m1 x1d h1b y107 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Agave<span class="blank"> </span>xylonacantha<span class="blank _2b"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1e h1c y107 ffc fsc fc1 sc0 ls1 wsad">BTC,<span class="blank"> </span>MCR</div><div class="t m1 x1d h1b y108 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Ceiba<span class="blank"> </span>pentandra<span class="blank _2c"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x5 h1c y108 ffc fsc fc1 sc0 ls1">BTC</div><div class="t m1 x1d h1b y109 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Cephalocer<span class="blank _0"></span>eus<span class="blank"> </span>senilis<span class="blank _2d"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1f h1c y109 ffc fsc fc1 sc0 ls1">MCR</div><div class="t m1 x1d h1b y10a ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Hylocer<span class="blank _0"></span>eus<span class="blank"> </span>undatus<span class="blank _2e"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x5 h1c y10a ffc fsc fc1 sc0 ls1">BTC</div><div class="t m1 x1d h1b y10b ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Ipomea<span class="blank"> </span>arbor<span class="blank _0"></span>escens<span class="blank _2f"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1e h1c y10b ffc fsc fc1 sc0 ls1 wsad">BTC,<span class="blank"> </span>MCR</div><div class="t m1 x1d h1b y10c ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsae">Myrtillocactus<span class="blank _6"> </span>geometrizans<span class="blank"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1f h1c y10c ffc fsc fc1 sc0 ls1">MCR</div><div class="t m1 x1d h1b y10d ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsaf">Neobuxbaumia<span class="blank"> </span>polylopha<span class="blank _30"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1f h1c y10d ffc fsc fc1 sc0 ls1">MCR</div><div class="t m1 x1d h1b y10e ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Pachycer<span class="blank _0"></span>eus<span class="blank"> </span>weberi<span class="blank _31"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1e h1c y10e ffc fsc fc1 sc0 ls1 wsad">BTC,<span class="blank"> </span>MCR</div><div class="t m1 x1d h1b y10f ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsaf">Pseudobombax<span class="blank"> </span>ellipticum<span class="blank _32"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x5 h1c y10f ffc fsc fc1 sc0 ls1">BTC</div><div class="t m1 x1d h1b y110 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Isolatocer<span class="blank _0"></span>eus<span class="blank"> </span>dumortieri<span class="blank _33"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1e h1c y110 ffc fsc fc1 sc0 ls1 wsad">BTC,<span class="blank"> </span>MCR</div><div class="t m1 x1d h1b y111 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Stenocer<span class="blank _0"></span>eus<span class="blank"> </span>marginatus<span class="blank _17"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x1f h1c y111 ffc fsc fc1 sc0 ls1">MCR</div><div class="t m1 x1d h1b y112 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">T<span class="blank _1"></span>ecoma<span class="blank"> </span>stans<span class="blank _34"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x5 h1c y112 ffc fsc fc1 sc0 ls1">BTC</div><div class="t m1 x1d h1b y113 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Juglans<span class="blank"> </span>r<span class="blank _0"></span>egia<span class="blank _35"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x5 h1c y113 ffc fsc fc1 sc0 ls1">BTC</div><div class="t m1 x1d h1b y114 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Ficus<span class="blank"> </span>sp<span class="blank _36"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x5 h1c y114 ffc fsc fc1 sc0 ls1">BTC</div><div class="t m1 x1d h1b y115 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Mangifera<span class="blank"> </span>indica<span class="blank _37"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x5 h1c y115 ffc fsc fc1 sc0 ls1">BTC</div><div class="t m1 x1d h1b y116 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Diospyr<span class="blank _0"></span>os<span class="blank"> </span>digyna<span class="blank _38"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank _39"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x5 h1c y116 ffc fsc fc1 sc0 ls1">BTC</div><div class="t m1 x1d h1b y117 ffd fsb fc1 sc0 ls1 wsab">Pouteria<span class="blank"> </span>campechiana<span class="blank _3a"> </span><span class="ffe wsac">\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015<span class="blank"> </span>\u2015\u2015\u2015</span></div><div class="t m2 x5 h1c y117 ffc fsc fc1 sc0 ls1">BTC</div><div class="t m1 x1d h1b y118 ffc fsb fc1 sc0 ls1 wsab">T<span class="blank _1"></span>otal<span class="blank"> </span>de<span class="blank"> </span>especies<span class="blank"> </span>por<span class="blank"> </span>mes<span class="blank _3b"> </span><span class="ffe ls6 wsb0">71<span class="blank _3c"></span><span class="lse wsb1">01<span class="blank _3d"></span><span class="lsf wsb2">11<span class="blank _3e"></span>11<span class="blank _3d"></span><span class="lse wsb1">41<span class="blank _3f"></span>51<span class="blank _3f"></span>21<span class="blank _3f"></span><span class="ls6">0<span class="ls7 wsb3">886<span class="blank"> </span><span class="ls1">3</span></span></span></span></span></span></span></div><div class="t m3 x1b h1d y119 fff fsd fc1 sc0 ls1 wsb4">Primavera<span class="blank"> </span>V<span class="blank _1"></span>erano<span class="blank _40"> </span>Otoño<span class="blank _41"> </span><span class="fc3">Invierno</span></div><div class="t m0 x11 h14 y11a ff1 fs5 fc1 sc0 ls1 wsc0">T<span class="blank _2"></span>abla 2.<span class="ff2"> Fenograma de la </span></div><div class="t m0 x11 h1e y11b ff4 fs5 fc1 sc0 ls1 ws4">\ue6c5oración <span class="blank _a"> </span>y <span class="blank _a"> </span>fructi\ue6c4cación </div><div class="t m0 x11 hb y11c ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsc1">a tra<span class="blank _0"></span>vés del año (2004-</div><div class="t m0 x11 hb y11d ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsc2">2005) de las 28 espe-</div><div class="t m0 x11 hb y11e ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsc3">cies de plantas quirop-</div><div class="t m0 x11 h1e y11f ff4 fs5 fc1 sc0 ls1 ws4">teró\ue6c4las <span class="blank _42"> </span>registradas <span class="blank _42"> </span>en </div><div class="t m0 x11 hb y120 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws9d">la Reserva de la Biosfer<span class="blank _0"></span>a </div><div class="t m0 x11 hb y121 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws9e">Barranca de Metztitlán, </div><div class="t m0 x11 hb y122 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsc4">Hidalgo, México. Los ti-</div><div class="t m0 x11 hb y123 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsc5">pos de vegetación donde </div><div class="t m0 x11 hb y124 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsa1">se registraron las plantas </div><div class="t m0 x11 h1e y125 ff4 fs5 fc1 sc0 ls1 ws4">quiropteró\ue6c4las <span class="blank _43"> </span>fueron: </div><div class="t m0 x11 hb y126 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsc6">matorral crasicaule </div><div class="t m0 x11 hb y127 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsc7">(MCR) y bosque tropical </div><div class="t m0 x11 hb y128 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws4">caducifolio (BTC).</div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pf9" class="pf w0 h0" data-page-no="9"><div class="pc pc9 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x20 y129 w8 h1f" alt="" src="https://files.passeidireto.com/85f2b5db-015d-4c33-90cc-6abec4f4cfe8/bg9.png"><div class="t m0 x14 h10 y57 ff3 fs8 fc1 sc0 ls1 ws2d">www<span class="blank _1"></span>.mastozoologiamexicana.org<span class="ff2 fs3 ws4 v5"> 177</span></div><div class="t m0 x15 h10 y58 ff9 fs8 fc1 sc0 ls1 ws4">Cornejo-Latorre et al.</div><div class="t m0 x8 h5 y12a ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsc9">En la RBBM la presencia de los murciélagos herbív<span class="blank _0"></span>oros ocurre durante todo el año. Sin </div><div class="t m0 x8 h5 y12b ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsca">embargo, su abundancia y riqueza es marcadamente estacional, con la ma<span class="blank _0"></span>y<span class="blank _0"></span>or abundancia </div><div class="t m0 x8 h5 y12c ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wscb">relativ<span class="blank _0"></span>a durante las estaciones de prima<span class="blank _1"></span>vera, ver<span class="blank _0"></span>ano e invierno. La v<span class="blank _0"></span>ariación deducida </div><div class="t m0 x8 h5 y12d ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wscc">del número de registros de las especies de murciélagos captur<span class="blank _0"></span>adas se ajusta al patrón </div><div class="t m0 x8 h5 y12e ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws41">estructural car<span class="blank _0"></span>acterístico de las comunidades de murciélagos tropicales, donde pocas </div><div class="t m0 x8 h6 y12f ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws82">especies son abundantes y muchas son escasas (Heithaus <span class="ff3">et al</span>. 1975; Medellín 1993; </div><div class="t m0 x8 h5 y130 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wscd">Kalko 1998; Chávez y Ceballos 2001). La ma<span class="blank _0"></span>y<span class="blank _0"></span>or riqueza y abundancia de murciélagos </div><div class="t m0 x8 h5 y131 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsce">herbívoros ocurrió en el bosque tropical caducifolio. Lo anterior puede explicarse </div><div class="t m0 x8 h7 y132 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">porque <span class="blank _4"> </span>en <span class="blank _4"> </span>este <span class="blank _4"> </span>ambiente <span class="blank _4"> </span>la <span class="blank _4"> </span>disponibilidad <span class="blank _6"> </span>de <span class="blank _4"> </span>los <span class="blank _4"> </span>recursos <span class="blank _4"> </span>vegetales <span class="blank _4"> </span>quiropteró\ue6c4los </div><div class="t m0 x8 h6 y133 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wscf">es más estable (Borc<span class="blank _0"></span>hert <span class="ff3">et al</span>. 2004) y se presentan de manera continua a tr<span class="blank _0"></span>avés del </div><div class="t m0 x8 h5 y134 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsd0">año. <span class="blank _0"></span>Además, ahí se desarrollan v<span class="blank _0"></span>arias especies de árboles tropicales (<span class="ff6 ws4">T<span class="blank _2"></span>ecoma <span class="blank _b"> </span>stans<span class="ff2">, </span></span></div><div class="t m0 x8 h6 y135 ff6 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">Juglans <span class="blank _b"> </span>regia<span class="ff2">, <span class="blank _6"> </span><span class="ff3">F<span class="blank _0"></span>icus <span class="blank _7"> </span><span class="ff2">sp., <span class="blank _7"> </span></span><span class="wsd1">Mangifera indica</span><span class="ff2">, <span class="blank _7"> </span></span><span class="wsd1">Diospyros digyna<span class="ff2"> y </span>P<span class="blank _1"></span>outeria campechiana<span class="ff2 ws4">) </span></span></span></span></div><div class="t m0 x8 h5 y136 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wscc">que proporcionan alimento a los mur<span class="blank _0"></span>ciélagos frugívoros. En contraste, en el matorr<span class="blank _0"></span>al </div><div class="t m0 x8 h7 y137 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">crasicaule <span class="blank _7"> </span>la <span class="blank _6"> </span>producción <span class="blank _7"> </span>de <span class="blank _6"> </span>recursos <span class="blank _6"> </span>\ue6c5or<span class="blank _0"></span>ales <span class="blank _6"> </span>y <span class="blank _7"> </span>frutales <span class="blank _6"> </span>es <span class="blank _7"> </span>marcadamente <span class="blank _6"> </span>estacional, </div><div class="t m0 x8 h5 y138 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsd2">presentándose sólo durante la tempor<span class="blank _0"></span>ada de primav<span class="blank _0"></span>era y v<span class="blank _0"></span>erano. Sin embargo, los recursos </div><div class="t m0 x8 h7 y139 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">alimenticios <span class="blank _5"> </span>ofertados <span class="blank _b"> </span>en <span class="blank _5"> </span>este <span class="blank _5"> </span>ambiente <span class="blank _b"> </span>(\ue6c5ores <span class="blank _5"> </span>y <span class="blank _b"> </span>frutos) <span class="blank _5"> </span>son <span class="blank _5"> </span>muy <span class="blank _b"> </span>abundantes <span class="blank _5"> </span>y <span class="blank _b"> </span>atraen </div><div class="t m0 x8 h6 y13a ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsd3">principalmente a los murciélagos nectarív<span class="blank _0"></span>oros (<span class="ff3">Leptonycteris y<span class="blank _0"></span>erbabuenae<span class="ff2 ws4">, <span class="blank _1"></span><span class="ff3">Glossophaga </span></span></span></div><div class="t m0 x8 h6 y13b ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">soricina<span class="ff2 wsd4"> y <span class="ff3">Choeronycteris mexicana</span>), aunque los frutos de los cactus columnares </span></div><div class="t m0 x8 h6 y13c ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsd5">también pueden ser consumidos por el murciélago frugív<span class="blank _0"></span>oro <span class="ff3">Sturnira ludo<span class="blank _0"></span>vici. <span class="ff2">El patrón </span></span></div><div class="t m0 x8 h5 y13d ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws82">observ<span class="blank _0"></span>ado coincide con lo reportado en otros ambientes con características similares, </div><div class="t m0 x8 h5 y13e ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws5">como el <span class="blank _2"></span>V<span class="blank _1"></span>alle de <span class="blank _1"></span>T<span class="blank _2"></span>ehuacán-Cuicatlán, donde en general se observ<span class="blank _0"></span>a que las selv<span class="blank _0"></span>as bajas </div><div class="t m0 x8 h5 y13f ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsd6">caducifolias presentan una ma<span class="blank _0"></span>yor riqueza y abundancia de mur<span class="blank _0"></span>ciélagos nectarívoros y </div><div class="t m0 x8 h6 y140 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsd7">frugívoros a tr<span class="blank _0"></span>a<span class="blank _0"></span>vés del año, con relación a los matorrales crasicaules (Rojas-Martínez <span class="ff3 ws4">et </span></div><div class="t m0 x8 h6 y141 ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">al<span class="ff2 ws4">. 2004).</span></div><div class="t m0 x18 h5 y142 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsd8">La v<span class="blank _0"></span>ariación temporal de la abundancia de los murciélagos <span class="blank _0"></span>herbívoros es una </div><div class="t m0 x10 h14 y143 ff1 fs5 fc1 sc0 ls1 ws44">Figura 4.<span class="ff2"> Relación entre </span></div><div class="t m0 x10 hb y144 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsd9">el número de capturas </div><div class="t m0 x10 h17 y145 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws4">de <span class="blank _44"> </span><span class="ff3 wsda">Leptonycteris y<span class="blank _0"></span>erba<span class="ff6">-</span></span></div><div class="t m0 x10 h17 y146 ff3 fs5 fc1 sc0 ls1 wsc8">buenae<span class="ff2 wsdb"> y el número de </span></div><div class="t m0 x10 h1e y147 ff4 fs5 fc1 sc0 ls1 ws4">\ue6c5ores <span class="blank"> </span>y <span class="blank"> </span>frutos <span class="blank _6"> </span>de <span class="blank"> </span><span class="ff3 wsc8">Isola<span class="ff6">-</span></span></div><div class="t m0 x10 h17 y148 ff3 fs5 fc1 sc0 ls1 wsc3">tocereus dumortieri<span class="ff2"> por </span></div><div class="t m0 x10 hb y149 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsdc">noche, en la localidad </div><div class="t m0 x10 hb y14a ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsdd">de Jilotla de la Reserva </div><div class="t m0 x10 hb y14b ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws53">de la Biosfera Barranca </div><div class="t m0 x10 hb y14c ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws54">de Metztitlán, Hidalgo, </div><div class="t m0 x10 hb y14d ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws19">México. Los valores de </div><div class="t m0 x10 hb y14e ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsde">regresión lineal simple </div><div class="t m0 x10 hb y14f ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws86">indican que 83% de las </div><div class="t m0 x10 hb y150 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wsdf">capturas observ<span class="blank _0"></span>adas pu-</div><div class="t m0 x10 hb y151 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wse0">eden explicarse por la </div><div class="t m0 x10 hb y152 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 wse1">abundancia de recursos </div><div class="t m0 x10 h1e y153 ff4 fs5 fc1 sc0 ls1 ws4">quiropteró\ue6c4los <span class="blank _45"> </span>produci<span class="ff2">-</span></div><div class="t m0 x10 hb y154 ff2 fs5 fc1 sc0 ls1 ws4">dos cada noche. </div><div class="t m0 x21 h2 y155 ff1 fs0 fc0 sc0 ls1">Discusión</div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pfa" class="pf w0 h0" data-page-no="a"><div class="pc pca w0 h0"><div class="t m0 xf h5 y29 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">178 <span class="ff6 fs8 v3">THER<span class="blank _0"></span>Y<span class="blank _0"></span>A <span class="blank _1"></span>Vol.2(2):169-182</span></div><div class="t m0 x10 h10 y2a ff8 fs8 fc1 sc0 ls1 ws4">ABUND<span class="blank _0"></span>ANCIA EST<span class="blank _1"></span>ACIONAL DE MURCIÉLA<span class="blank _0"></span>GOS EN METZTITLÁN</div><div class="t m0 x10 h5 y5b ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wse2">consecuencia directa de la disponibilidad de los recursos alimenticios, aunque otros </div><div class="t m0 x10 h5 y5c ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wse3">factores como la estacionalidad climática deben tomarse en cuenta. Las respuestas </div><div class="t m0 x10 h5 y5d ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsc9">ma<span class="blank _0"></span>yormente documentadas en la liter<span class="blank _0"></span>atura incluyen; la migr<span class="blank _0"></span>ación, el uso estacional del </div><div class="t m0 x10 h6 y5e ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wse4">ambiente y el cambio en la dieta (Bonaccorso 1979; Dinnerstein 1986; Ceballos <span class="ff3">et al</span><span class="ws4">. </span></div><div class="t m0 x10 h5 y5f ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wse5">1997). En este caso, a niv<span class="blank _0"></span>el paisaje la v<span class="blank _0"></span>ariación observada en las abundancias relati<span class="blank _0"></span>v<span class="blank _0"></span>as </div><div class="t m0 x10 h5 y60 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wse6">de los murciélagos de la RBBM, coincidió con los cambios en la disponibilidad de los </div><div class="t m0 x10 h5 y61 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws66">recursos alimenticios. Los murciélagos son más abundantes dur<span class="blank _0"></span>ante la primav<span class="blank _0"></span>era, el </div><div class="t m0 x10 h5 y62 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws42">ver<span class="blank _0"></span>ano y el inverno, lo cual coincide con el ma<span class="blank _1"></span>yor número de especies vegetales que </div><div class="t m0 x10 h5 y63 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws1c">proporcionan los recursos; mientr<span class="blank _0"></span>as que durante el otoño los murciélagos herbív<span class="blank _0"></span>oros </div><div class="t m0 x10 h7 y64 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">registraron <span class="blank _7"> </span>la <span class="blank _7"> </span>abundancia <span class="blank _6"> </span>relativ<span class="blank _1"></span>a <span class="blank _6"> </span>más <span class="blank _7"> </span>baja <span class="blank _6"> </span>y <span class="blank _7"> </span>las <span class="blank _7"> </span>plantas <span class="blank _6"> </span>quiropteró\ue6c4las <span class="blank _7"> </span>en <span class="blank _6"> </span>\ue6c5oración </div><div class="t m0 x10 h5 y65 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wse7">disminuyeron. Debido a lo anterior<span class="blank _2"></span>, se puede suponer que los murciélagos cambian de </div><div class="t m0 x10 h5 y66 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws32">hábitat; del bosque tropical caducifolio y el matorral cr<span class="blank _0"></span>asicaule de la reserva, a lugares </div><div class="t m0 x10 h5 ya8 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wse8">desconocidos, con ma<span class="blank _0"></span>yor abundancia de recursos par<span class="blank _0"></span>a sus necesidades de alimentación </div><div class="t m0 x10 h5 ya9 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wse9">y reproducción, como ha sido observ<span class="blank _0"></span>ado en otras regiones (Fleming 1982). <span class="blank _0"></span>Algunos </div><div class="t m0 x10 h5 yaa ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws2e">estudios en la selv<span class="blank _0"></span>a subtropical de Manantlán, Jalisco-Colima (Iñiguez-Dáv<span class="blank _0"></span>alos 1993), </div><div class="t m0 x10 h5 y67 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsea">en las selv<span class="blank _0"></span>a bajas caducifolias de Chamela-Cuixmala, Jalisco (Stoner 2002) y en los </div><div class="t m0 x10 h5 y68 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wseb">matorrales cr<span class="blank _0"></span>asicaules y selvas bajas caducifolias del <span class="blank _2"></span>V<span class="blank _1"></span>alle de <span class="blank _2"></span>T<span class="blank _2"></span>ehuacán-Cuicatlán, </div><div class="t m0 x10 h6 y69 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wscf">Puebla-Oaxaca (Rojas-Martínez <span class="ff3">et al</span>. 2004) documentan una v<span class="blank _0"></span>ariación estacional en </div><div class="t m0 x10 h5 y6a ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws36">la abundancia de murciélagos frugív<span class="blank _0"></span>oros y nectarívoros, con máximos de abundancia </div><div class="t m0 x10 h5 y6b ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">relativ<span class="blank _0"></span>a que coinciden con la ma<span class="blank _0"></span>y<span class="blank _0"></span>or disponibilidad de recursos en cada región.</div><div class="t m0 x12 h5 y6c ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws34">La ma<span class="blank _0"></span>yoría de las plantas registr<span class="blank _0"></span>adas fueron agav<span class="blank _0"></span>es (43%), lo cual representa el 40% </div><div class="t m0 x10 h6 y6d ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsec">del total de las especies del subgénero <span class="ff3 ws3">Aga<span class="blank _0"></span>ve<span class="ff2 wsec"> registradas par<span class="blank _0"></span>a el estado de Hidalgo </span></span></div><div class="t m0 x10 h6 y6e ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">(V<span class="blank _0"></span>illa<span class="blank _0"></span>vicencio <span class="blank _4"> </span><span class="ff3 wsed">et al<span class="ff2">. 1998). Las doce especies de agav<span class="blank _0"></span>es analizadas muestran una </span></span></div><div class="t m0 x10 h7 y6f ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">complementariedad <span class="blank _3"> </span>fenológica, <span class="blank _3"> </span>que <span class="blank _3"> </span>resulta <span class="blank _3"> </span>del <span class="blank _3"> </span>desfasamiento <span class="blank _3"> </span>de <span class="blank"> </span>sus <span class="blank _4"> </span>\ue6c5oraciones <span class="blank _3"> </span>y </div><div class="t m0 x10 h5 y70 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsee">permite que ofrezcan recursos a los murciélagos polinizadores dur<span class="blank _0"></span>ante todo el año </div><div class="t m0 x10 h6 y71 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">(Rocha <span class="blank _5"> </span><span class="ff3 ws19">et al<span class="ff2">. 2005); por otra parte, se conoce que los polinizadores más importantes </span></span></div><div class="t m0 x10 h6 y72 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsef">de los aga<span class="blank _0"></span>ves en la región son los murciélagos nectarív<span class="blank _0"></span>oros <span class="ff3">L. y<span class="blank _0"></span>erbabuenae, C. </span></div><div class="t m0 x10 h7 y73 ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">mexicana<span class="ff2 ws3f"> y <span class="ff3">G. soricina</span> (Rocha <span class="ff3">et al<span class="ff4 ws4">. <span class="blank _0"></span>2005). <span class="blank _0"></span> Las <span class="blank _1"></span>\ue6c5oraciones de <span class="blank _0"></span>los <span class="blank _0"></span>aga<span class="blank _0"></span>ves <span class="blank _0"></span>son un <span class="blank _0"></span>recurso </span></span></span></div><div class="t m0 x10 h5 y74 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsf0">alimenticio fundamental porque producen grandes cantidades de néctar y polen dur<span class="blank _0"></span>ante </div><div class="t m0 x10 h7 y75 ff4 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">la <span class="blank _b"> </span>temporada <span class="blank _7"> </span>de <span class="blank _7"> </span>reproducción <span class="blank _7"> </span>de <span class="blank _b"> </span>los <span class="blank _7"> </span>murciélagos <span class="blank _7"> </span>nectarívoros <span class="blank _b"> </span>(Álvarez <span class="blank _b"> </span>y <span class="blank _b"> </span>González-</div><div class="t m0 x10 h5 y76 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws17">Quintero 1970). P<span class="blank _1"></span>or otra parte, las especies de cactus columnares proporcionan néctar<span class="blank _2"></span>, </div><div class="t m0 x10 h5 y77 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsf1">polen y fruta de consistencia sua<span class="blank _0"></span>ve, especialmente a los murciélagos glosofáginos que </div><div class="t m0 x10 h6 y78 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws5f">son consumidores activ<span class="blank _0"></span>os de estos frutos (V<span class="blank _1"></span>aliente-Banuet <span class="ff3">et al</span>. 1996), pero también </div><div class="t m0 x10 h6 y79 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsf2">pueden ser consumidos por otras especies de mur<span class="blank _0"></span>ciélagos frugívoros, como <span class="ff3">S. ludovici</span> y </div><div class="t m0 x10 h6 y7a ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsf3">probablemente de los del género <span class="ff3 ws3">Artibeus</span>. <span class="blank _0"></span>Además, para v<span class="blank _0"></span>arias cactáceas la dispersión </div><div class="t m0 x10 h5 y7b ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsf4">de sus semillas podría depender en gran medida de estos mur<span class="blank _0"></span>ciélagos (V<span class="blank _1"></span>aliente-Banuet </div><div class="t m0 x10 h7 y7c ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 wsf5">et al<span class="ff4 ws4">. <span class="blank _4"> </span>1996; <span class="blank _4"> </span>Godínez-Álv<span class="blank _0"></span>arez <span class="blank _4"> </span>y <span class="blank _b"> </span>V<span class="blank _1"></span>aliente-Banuet <span class="blank _4"> </span>2000). <span class="blank _4"> </span> <span class="blank _4"> </span>En <span class="blank _4"> </span>la <span class="blank _4"> </span>RBBM, <span class="blank _4"> </span>las <span class="blank _4"> </span>cactáceas </span></div><div class="t m0 x10 h5 y7d ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsf6">columnares podrían ser polinizadas principalmente por los murciélagos nectarív<span class="blank _0"></span>oros </div><div class="t m0 x10 h6 y7e ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 wsf7">L. yerbabuenae<span class="ff2 ws4">, </span>C. mexicana<span class="ff2"> y </span>G. soricina<span class="ff2">, como ocurre en otros ambientes semiáridos </span></div><div class="t m0 x10 h6 y7f ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsf8">de América <span class="blank _8"> </span>(V<span class="blank _1"></span>aliente-Banuet <span class="blank _a"> </span><span class="ff3 wsd6">et al<span class="ff2">. 1996; Fleming y <span class="blank _2"></span>V<span class="blank _1"></span>aliente-Banuet 2002; Stoner <span class="ff3">et al</span><span class="ws4">. </span></span></span></div><div class="t m0 x10 h6 y80 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wse2">2003) y sus frutos consumidos por los murciélagos <span class="ff3">L. y<span class="blank _0"></span>erbabuenae<span class="ff2 ws4">, <span class="blank _b"> </span></span>C. mexicana<span class="ff2 ws3">,</span> G. </span></div><div class="t m0 x10 h6 y81 ff3 fs3 fc1 sc0 ls1 ws3">soricina<span class="ff2">,</span><span class="wsf9"> S. ludovici</span><span class="ff2">,</span><span class="wsf9"> S. lilium<span class="ff2"> y ocasionalmente por algunas especies del género </span></span>Artibeus<span class="ff2 ws4"> </span></div><div class="t m0 x10 h6 y82 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">(Arizmendi <span class="ff3">et al</span>. 2002).</div><div class="t m0 x12 h5 y83 ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 wsfa">A niv<span class="blank _0"></span>el local, la producción de los recursos alimenticios producidos por la cactácea </div><div class="t m0 x10 h6 yab ff2 fs3 fc1 sc0 ls1 ws4">columnar <span class="blank _a"> </span><span class="ff3 wsfb">I. dumortieri <span class="ff2">fue alta. Esta cactácea presentó densidades de 250 individuos </span></span></div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div>
Compartir