Descarga la aplicación para disfrutar aún más
Vista previa del material en texto
< CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 1 Capítulo 1 Integral Inde�nida Integración de algunas funciones irracionales Caso 1: Integrales del tipo ∫ R(x, x m1 n1 , · · · , x mk nk )dx (1.1) Donde R es una función racional en las variables x, x n1 m1 , · · · , x nk mk , mi, ni ∈ Z ∀ 1 ≤ i ≤ k. (1.1) se reduce la integral de una función racional mediante el cambio de variable x = tn donde n = mcm(n1, n2, · · · , nk) Ejemplo 1. Calcule ∫ 4 √ x 1 + √ x Solución. ∫ 4 √ x 1 + √ x dx = ∫ x 1 4 1 + x 1 2 dx n1 = 4, n2 = 2 y mcm(4, 2) = 4 = n x = t4 ⇒ dx = 4t3dt∫ 4 √ x 1 + √ x dx = ∫ t 1 + t2 4t3dt = 4 ∫ t4 1 + t2 dt = 4 ∫ t4 − 1 + 1 1 + t2 dt = 4 ∫ t4 − 1 1 + t2 dt+ 4 ∫ 1 1 + t2 dt = 4 ( t3 3 − t ) + 4arctan(t) + C = 4 3 ( 4 √ x)3 − 4 4 √ x+ 4arctan( 4 √ x) + C CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 2 Caso 2: Integral del tipo∫ R ( x, ( ax+ b cx+ d )m1 n1 , · · · , ( ax+ b cx+ d )mk nk ) dx (1.2) donde R es una función racional en las variables x, ( ax+ b cx+ d )m1 n1 , · · · , ( ax+ b cx+ d )mk nk ,mi, ni ∈ Z− {0}, ∀ 1 ≤ i ≤ k (1.2) se reduce a la integral de una función racional mediante el cambio de variable ax+ b cx+ d = tn donde n = mcm(n1, n2, · · · , nk) Ejemplos 2. Calcule ∫ dx (x− 1) 12 + (x− 1) 13 Solución: n1 = 2, n2 = 3 y mcm(2, 3) = 6 x− 1 = t6 ⇒ dx = 6t5dt∫ dx (x− 1) 12 + (x− 1) 13 = ∫ 6t5dt t3 + t2 = 6 ∫ t3 1 + t = 6 ∫ t3 − 1 + 1 t+ 1 dt = 6 ∫ t3 ++1 t+ 1 dt− 6 ∫ 1 t+ 1 dt = 6 ∫ (t2 − t+ 1)dt− 6 ln |t+ 1|+ C = 2 √ x− 1− 3 3 √ x− 1 + 6 6 √ x− 1− 6 ln | 6 √ x− 1 + 1|+ C Caso 3: Integrales del tipo ∫ R ( x, n √ ax+ b cx+ d ) dx (1.3) donde R es una función racional en las varibles x, n √ ax+ b cx+ d (1.3) se reduce a la integral de una función racional mediante el cambio de varibale t = n √ ax+ b cx+ d Ejemplo 3. Calcule ∫ 3√1−x 1+x x dx CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 3 Solución: t = 3 √ 1− x 1 + x t3 = 1− x 1 + x ⇒ 1− t 3 1 + t3 = 2x 2 = x dx = −3t2(1 + t3)− 3t2(1− t3) (1 + t3)2 dt = −3t2 − 3t5 − 3t2 + 3t5 (1 + t3)2 dt = −6t2 (1 + t3)2∫ 3√1−x 1+x x dx = ∫ 1 + t3 1− t3 t ( −6t2 (1 + t3)2 ) dt = −6 ∫ t3dt (1− t3)(1 + t3) = 6 ∫ t3dt (t− 1)(t2 + t+ 1)(t+ 1)(t2 − t+ 1) Fracciones parciales t3 (t− 1)(t+ 1)(t2 − t+ 1)(t2 + t+ 1) = A t− 1 + B t+ 1 + Ct+D t2 + t+ 1 + Et+ F t2 − t+ 1 = A(t+ 1)(t2 + t+ 1)(t2 − t+ 1) +B(t− 1)(t2 + t+ 1)(t2 − t+ 1) (t− 1)(t+ 1)(t2 ++t+ 1)(t2 − t+ 1) + + (Ct+D)(t− 1)(t+ 1)(t2 − t+ 1) + (Et+ F )(t− 1)(t+ 1)(t2 + t+ 1) (t− 1)(t+ 1)(t2 ++t+ 1)(t2 − t+ 1) Agrupando t3 = (A+B + C + E)t5 + (A−B +D − C + E + F )t4 + (A+B − C −D + E)t3+ + (A−B + 2C −D − E)t2 + (A+B + 2D − C − E − F )t+ (A−B −D − F ) A+B + C + E = 0 A−B − C +D + E + F = 0 A+B − C −D + F = 1 A−B + 2C −D − E = 0 A+B − C + 2D − E − F = 0 A−B −D − F = 0 CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 4 A−B − C +D + E + F = 0 A+B + C + E = 0 A+B − C −D + F = 1 A−B + 2C −D − E = 0 A+B − C + 2D − E − F = 0 A−B −D − F = 0 A−B − C +D + E + F = 0 2B + 2C −D − F = 0 2B − 2D − E = 1 3C − 2D − 2E − F = 0 2B +D − 2E − 2F = 0 C − 2D − E − 2F = 0 A−B − C +D + E + F = 0 2B + 2C −D − F = 0 −2C −D − E + F = 1 −2C + 2D − 2E − F = 0 3C − 2D − 2E − F = 0 C − 2D − E − 2F = 0 A−B − C +D + E + F = 0 2B + 2C −D − F = 0 C − 2D − E − 2F = 0 −2C −D − E + F = 1 −2C + 2D − 2E − F = 0 3C − 2D − E − 2F = 0 CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 5 A−B − C +D + E + F = 0 2B + 2C −D − F = 0 C − 2D − E − 2F = 0 −5D − 3E − 3F = 1 −2D − 4E − 5F = 0 4D + E + 5F = 0 A−B − C +D + E + F = 0 2B + 2C −D − F = 0 C − 2D − E − 2F = 0 D + 2E + 5 2 F = 0 −5D − 3E − 3F = 1 4D + E + 5F = 0 A−B − C +D + E + F = 0 2B + 2C −D − F = 0 C − 2D − E − 2F = 0 D + 2E + 5 2 F = 0 7E + 19 2 F = 1 −7E − 5F = 0 A−B − C +D + E + F = 0 2B + 2C −D − F = 0 C − 2D − E − 2F = 0 D + 2E + 5 2 F = 0 7E + 19 2 F = 1 9 2 F = 1 F = 9 2 , E = −10 63 , D = −15 63 , C = −12 63 , B = 23 126 , A = 21 126 CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 6 t3 (t− 1)(t+ 1)(t2 + t++1)(t2 − t+ 1) = 21 126 t− 1 + 23 126 t+ 1 + −12t 63 − 15 63 t2 + t+ 1 + −10t 63 + 2 9 t2 − t+ 1 6 ∫ t3dt (t− 1)(t+ 1)(t2 + t+ 1)(t2 − t+ 1) = 6 ∫ ( 21 126 t− 1 + 23 126 t+ 1 + −12t 63 − 15 63 t2 + t+ 1 + −10t 63 + 2 9 t2 − t+ 1 ) dt = 6× 21 126 ∫ dt t− 1 + 6× 23 126 ∫ dt t+ 1 + 6 ∫ −10t 63 − 15 63 t2 + t+ 1 dt + 6 ∫ −10t 63 + 2 9 t2 − t+ 1 dt = ln |t− 1|+ 23 10 ln |t+ 1| − 6× 2 21 ∫ 2t+ 1 t2 + t+ 1 dt − 6× 3 21 ∫ dt t2 + t+ 1 − 6× 5 63 ∫ 2t− 1 t2 − t+ 1 dt+ 6× 1 7 ∫ dt t2 − t+ 1 = ln |t− 1|+ 23 21 ln |t+ 1| − 12 21 ln |t2 + t+ 1| − 18 21 ln |t2 − t+ 1| − 6 7 ∫ dt (t+ 1 2 )2 + ( √ 3 2 )2 + 6 7 ∫ dt (t− 1 2 )2 + ( √ 3 2 )2 = ln |t− 1|+ 23 21 ln |t+ 1| − 4 7 ln |t2 + t+ 1| − 6 7 ln |t2 − t+ 1| − 6 7 2√ 3 arctan( 2 √ 3t+ √ 3 3 ) + 6 7 2√ 3 arctan( 2 √ 3t− √ 3 3 ) + C Ahora reemplace t = 3 √ 1− x 1 + x Caso 4: Integrales del tipo ∫ dx (x− a)n √ bx2 + cx+ d (1.4) En este caso hacemos el siguiente cambio de varibale x− a = 1 t Ejemplo 4. Calcule ∫ dx (x3 + 3x2 + 3x+ 1) √ x2 + 2x− 3 Solución: ∫ dx (x3 + 3x2 + 3x+ 1) √ x2 + 2x− 3 = ∫ dx (x+ 1)3 √ (x+ 1)2 − 4 x+ 1 = 1 t ⇒ dx = −dt t2∫ dx (x3 + 3x2 + 3x+ 1) √ x2 + 2x− 3 = ∫ −dt t2 1 t3 √ (1 2 )2 − t2 = − ∫ dt t2 1 t4 √ 1− 4t2 = − ∫ t2dt√ 1− 4t2 = −1 2 ∫ t2dt√ (1 2 )2 − t2 t = 1 2 sin θ ⇒ dt = 1 2 cos θ CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 7 ∫ dx (x3 + 3x2 + 3x+ 1) √ x2 + 2x− 3 = −1 2 ∫ sin2(θ) 4 1 2 cos(θ)√ 1 4 − 1 4 sin2(θ) dθ = −1 8 ∫ sin2(θ) cos(θ)√ 1− sin2(θ) dθ − 1 8 ∫ 1− cos(2θ) 2 dθ = − 1 16 ( ∫ dθ − ∫ cos(2θ)dθ) = − 1 16 (θ − 1 2 sin(2θ) + C = − θ 16 + 1 32 sin(2θ) + C Como sin(θ) = 2t∫ dx (x3 + 3x2 + 3x+ 1) √ x2 + 2x− 3 = − 1 16 arcsin(2t) + 1 32 2t2 √ 1− 4t2 + C = − 1 16 arcsin(2t) + t 8 √ 1− 4t2 + C Reemplazando t = 1 x+ 1∫ dx (x3 + 3x2 + 3x+ 1) √ x2 + 2x− 3 = − 1 16 arcsin( 2 x+ 1 ) + 1 8(x+ 1) √ 1− 4 (x+ 1)2 + C Integración de un trinomio cuadrado caso 1: ∫ dx ax2 + bx+ c ó ∫ dx√ ax2 + bx+ c ó ∫ √ ax2 + bx+ cdx En este caso es su�ciente completar cuadrados en el trinomio y aplicar las fórmulas elementales de integración. Ejemplos 1. Calcule ∫ dx x2 + 2x Solución:∫ dx x2 + 2x = ∫ dx (x2 + 2x+ 1)− 1 = ∫ dx (x+ 1)2 − 1 = ∫ dx (x+ 1)2 − 12 = 1 2 ln | x x+ 2 |+ C 2. Calcule ∫ dx√ 2 + 3x− 2x2 Solución:∫ dx√ 2 + 3x− 2x2 = ∫ dx √ 2 √ 1 + 3 2 x− x2 = 1√ 2 ∫ dx√ 1− (x2 − 3 2 x) = 1√ 2 ∫ dx√ 1− (x2 − 3 2 x+ 9 16 ) + 9 16 = 1√ 2 ∫ dx√ (5 4 )2 − (x− 3 4 )2 Hacemos el cambio de variale: u = x− 3 4 ⇒ du = dx (1.5) CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 8 = 1√ 2 ∫ du√ (5 4 )2 − u2 = 1√ 2 arcsin( u 5 4 ) + C = 1√ 2 arcsin( x− 3 4 5 4 ) + C = 1√ 2 arcsin( 4x− 3 5 ) + C Caso 2. ∫ ax+ b cx2 + dx+ e dx ó ax+ b√ cx2 + dx+ e dx En este caso se usa el siguiente arti�cio. ax+ b = a 2c (2cx+ d)− ad 2c + b Entonces ∫ ax+ b cx2 + dx+ e dx = a 2c ∫ 2cx+ d cx2 + dx+ e x+ (b− ad 2c ) ∫ dx cx2 + dx+ e = a c √ cx2 + dx+ e+ (b− ad 2c ∫ dx√ cx2 + dx+ e Se reduce al Caso 1 Ejemplos 1. Calcule ∫ 3x− 2 x2 − 4x+ 5 dx Solución: 3x− 2 = 3 2 (2x− 4) + 4 Entonces ∫ (3x− 2) x2 − 4x+ 5 dx = 3 2 ∫ 2x− 4 x2 − 4x+ 5 dx+ 4 ∫ dx x2 − 4x+ 5 = 3 2 ln |x2 − 4x+ 5|+ ∫ dx (x− 2)2 + 1 = 3 2 ln |x2 − 4x+ 5|+ 4arctan(x− 2) + C 2. Calcule ∫ 3x− 6√ x2 − 4x+ 5 dx Solución: 3x− 6 = 3 2 (2x− 4)∫ 3x− 6√ x2 − 4x+ 5 dx = 3 2 ∫ 2x− 4√ x2 − 4x+ 5 = 3 √ x2 − 4x+ 5 + C Caso 3. ∫ dx (ax+ b) √ cx2 + dx+ e) En este caso hacemos el cambio de variable ax+ b = 1 t CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 9 Ejemplo 1. Calcule ∫ dx (x+ 1) √ x2 + 2x x+ 1 = 1 t ⇒ dx = − 1 t2 dt∫ dx (x+ 1) √ x2 + 2x = ∫ dx (x+ 1) √ (x+ 1)2 − 1 = − ∫ dt t2 1 t √ 1 t2 −1 = − ∫ dt t √ 1 t2 − 1 = − ∫ |t|dt t √ 1− t2 = − ∫ dt√ 1− t2 t < 0 Sea u = −t ; u > 0 ⇒ du = −dt ∧ |t| = −t − ∫ |t|dt t √ 1− t2 = − −udu −u √ 1− u2 = − ∫ udu u √ 1− u2 = − ∫ du√ 1− u2 t > 0 − ∫ |t|dt t √ 1− t2 = − ∫ dt√ 1− t2 = − arcsin(t) + C = − arcsin( 1 x+ 1 ) + C Integración de funciones hiperbólicas 1. Demuestre que ∫ tanhxdx = ln(cosx) + C Demostración: ∫ tanhxdx = ∫ sinhx coshx dx = ∫ (coshx)−1 sinhxdx Haciendo cambio de varibale u = coshx ⇒ du = sinhxdx = ∫ u−1du = ∫ du u = ln |u|+ C = ln | coshx|+ C = ln(coshx) + C 2. Demuestre que ∫ cothxdx = ln | sinhx| Demostración: ∫ cothxdx = ∫ coshx sinhx dx = ∫ (sinhx)−1 coshxdx CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 10 u = sinhx ⇒ du = coshxdx = ∫ u−1du = ∫ du u = ln |u|+ C = ln | sinhx|+ C 3. Demuestre que ∫ sechxdx = arctan(sinhx) + C Demostración: ∫ sechxdx = ∫ 1 coshx dx = ∫ 1 coshx coshx coshx dx = ∫ coshx 1 + sinh2 x dx (cosh2 x− sinh2 x = 1) u = sinhx ⇒ du = coshxdx = ∫ du 1 + u2 = arctanu+ C = arctan(sinhx) + C Segunda forma ∫ sechxdx = ∫ 1 coshx dx (coshx = ex + e−x 2 ) = ∫ 2 ex + e−x dx = ∫ 2ex (ex)2 + 1) dx u = ex ⇒ du = exdx = ∫ 2du u2 + 1 = 2 ∫ du u2 + 1 = 2 arctan(u) + C = 2arctan(ex) + C 4.Demuestre que ∫ cschxdx = ln | tanh(x 2 )|+ C Demostración: ∫ cschxdx = ∫ 1 sinhx dx = ∫ 1 sinhx sinhx sinhx dx = ∫ sinhx sinh2 x dx = ∫ sinhx cosh2 x− 1 dx (cosh2x− sinh2 x = 1) u = coshx ⇒ du = sinhxdx CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 11 = ∫ du u2 − 1 = (u− 1) (u+ 1) du = ∫ 1 2(u− 1) du− ∫ 1 2(u+ 1) du = 1 2 ln |u− 1| − 1 2 ln |u+ 1|+ C = ln | √ coshx− 1 coshx+ 1 |+ C = ln | tanh x 2 |+ C (tanhx = ± √ coshx− 1 coshx+ 1 Integrales de potencias de funciones hiperbólicas Integración de potencias de seno y coseno hiperbólico Caso 1. ∫ sinhn xdx ó ∫ coshn xdx, donde n es un entero impar. En este caso obtner un factor sinhxdx ó coshxdx Usar: sinh2 x = cosh2 x− 1 cosh2 x = 1 + sinh2 x Ejemplo. 1. Calcule ∫ sinh3 xdx Solución: ∫ sinh3 xdx = ∫ sinh2 x sinhxdx = ∫ (cosh2 x− 1) sinhxdx = ∫ cosh2 x sinhxdx− ∫ sinhxdx = 1 3 cosh3 x− coshx+ C 2.Calcule ∫ cosh5 xdx Solución: ∫ cosh5 xdx = ∫ cosh4 x · coshxdx = ∫ (cosh2 x)2 · coshxdx = ∫ (1 + sinh2 x)2 coshxdx = ∫ (1 + 2 sinh2 x+ sinh4 x) coshxdx = ∫ coshxdx+ 2 ∫ sinh2 x coshxdx+ ∫ sinh4 x coshxdx = sinhx+ 2 3 sinh3 x+ 1 5 sinh5 x+ C Caso 2. ∫ sinhm x coshn xdx, donde por lo menos uno de los exponentes es impar. En este caso obtener un factor sinhxdx ó coshxdx CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 12 Usar: sinh2 x = cosh2 x− 1 cosh2 x = 1 + sinh2 x Ejemplo 1. Calcule ∫ sinh8 x cosh5 xdx Solución:∫ sinh8 x cosh5 xdx = ∫ sinh8 x cosh4 x coshxdx = ∫ sinh8 x(cosh2 x)2 coshxdx = ∫ sinh8(1 + sinh2 x)2 coshxdx = ∫ sinh8 x(1 + 2 sinh2+sinh4 x) coshxdx = ∫ sinh8 x coshxdx+ 2 ∫ sinh10 x coshxdx+ sinh12 x coshxdx = 1 9 sinh9 x+ 2 11 sinh11 x+ 1 13 sinh13 x+ C Caso 3. ∫ sinhn x ó ∫ coshn xdx, donde n es un entero par. Usar: sinh2 x = cosh(2x)− 1 2 cosh2 x = cosh(2x) + 1 2 Ejemplo 1. Calcule ∫ cosh4 xdx Solución:∫ cosh4 xdx = ∫ (sinh2 x)2dx = ∫ ( cosh(2x) + 1 2 )2dx = 1 4 ∫ (cosh2(2x) + 2 cosh(2x) + 1)dx = 1 4 ∫ cosh2(2x)dx+ 1 2 ∫ cosh(2x)dx+ 1 4 ∫ dx = 1 4 ∫ cosh(4x) + 1 2 dx+ 1 8 ∫ dx+ 1 4 sinh(2x) + 1 4 x+ C = 1 32 sinh(4x) + 1 8 x+ 1 4 sinh(2x) + 1 4 x+ C = 1 32 sinh(4x) + 1 4 sinh(2x) + 3 4 x+ C Caso 4. ∫ sinhm x coshn xdx donde ambos m y n son pares. Usar: sinh2 x = cosh(2x)− 1 2 cosh2 x = cosh(2x) + 1 2 CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 13 Ejemplo 1. Calcule ∫ sinh2 x cosh4 xdx Solución:∫ sinh2 x cosh4 xdx = ∫ ( cosh(2x)− 1 2 )( cosh(2x) + 1 2 )2dx = 1 8 ∫ (cosh(2x)− 1)(cosh2(2x) + 2 cosh(2x) + 1)dx = 1 8 ∫ cosh3(2x)dx+ 1 8 ∫ cosh2(2x)dx− 1 8 ∫ cosh(2x)dx− 1 8 ∫ dx = 1 8 ∫ (1 + sinh2(2x))(cosh(2x)dx+ 1 16 ∫ cosh(4x)dx+ 1 16 ∫ dx− 1 16 sinh(2x)− x 8 + C = 1 8 ∫ cosh(2x)dx+ 1 8 ∫ sinh2(2x) cosh(2x)dx+ 1 64 sinh(4x) + 1 16 x− 1 16 sinh(2x)− x 8 + C = 1 16 sinh(2x) + 1 48 ∫ sinh3 x+ 1 64 sinh(4x)− 1 16 sinh(2x)− 1 16 x+ C Integración de potencias de tangente, cotangente, secante y cosecante hi- perbólicos. Caso 1. ∫ tanhn xdx ó ∫ cothn xdx, donde n es un entero positivo. Usar: 1− tanh2 x = sech2x coth2 x− 1 = csch2x Ejemplo 1. Calcule ∫ coth5 xdx Solución:∫ coth5 xdx = ∫ coth3 x · coth2 xdx = ∫ coth3 x(1 + csch2x)dx = ∫ coth3 xdx+ ∫ coth3 x csch2xdx = ∫ coth · coth2 xdx+ ∫ coth3 x · csch2xdx = ∫ cothx(1 + csch2x)dx+ ∫ coth3 x · csch2xdx = ∫ cothxdx+ ∫ cothx · csch2xdx+ ∫ coth3 x · csch2xdx = ln | sinhx| − coth 2 x 2 − coth 4 x 4 + C Caso 2. ∫ sechnxdx ó ∫ cschnxdx, donde n es par. En este caso obtener, un factor sech2xdx ó csch2xdx CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 14 Usar: 1− tanh2 x = sech2x coth2 x− 1 = csch2x Ejemplo 1. Calcule ∫ csch6xdx Solución: ∫ csch6xdx = ∫ csch4x · csch2xdx = ∫ (csch2x)2 · csch2xdx = ∫ (coth2−1)2 csch2xdx = ∫ (coth4 x− 2 coth2 x+ 1) csch2xdx = ∫ coth4 x csch2xdx− 2 ∫ coth2 x csch2xdx+ ∫ csch2xdx = −coth 5 x 5 + 2 3 coth3 x− cothx+ C Caso 3. ∫ sechnxdx ó ∫ cschnxdx, donde n es impar. Usamos la integración por partes. Ejemplo 1. Calcule ∫ sech3xdx Solución: ∫ sech3xdx = ∫ sechxdx · sech2xdx u = sechx ⇒ du = − sechx tanhxdx dv = sech2xdx ⇒ v = tanhx = sechx tanhx+ ∫ tanh2 x sechxdx = sechx tan+ ∫ (1− sech2x) sechxdx = sechx tanh+ ∫ sechxdx− ∫ sech3xdx ⇒ 2 ∫ sech3xdx = sechx tanh+arctan(sinhx) + C ∴ ∫ sech3xdx = 1 2 (sechx tanh+arctan(sinhx)) + C Caso 4. ∫ tanhm x sechnxdx ó cothm x cschnxdx, donde n es par. En este caso obtener un factor sech2xdx ó csch2xdx CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 15 Usar: 1− tanh2 x = sech2x coth2 x− 1 = csch2x Ejemplo 1. Calcule ∫ tanh2 sech4xdx Solución: ∫ tanh2 sech4xdx = ∫ tanh2 x · sech2x · sech2xdx = ∫ tanh2 x(1− tanh2 x) sech2xdx = ∫ (tanh2 x− tanh4 x) sech2xdx = ∫ tanh4 x sech2xdx− ∫ tanh4 x sech2xdx = tanh3 x 3 − tanh 5 5 + C Caso 5. ∫ tanhm x sechnxdx ó ∫ cothm x cschnxdx, donde m es impar. En este caso obtener un factor sechx tanhxdx ó cschx cothxdx Usar: 1− tanh2 x = sech2x coth2 x− 1 = csch2x (1.6) Ejemplo 1. Calcule ∫ coth5 x csch3xdx Solución:∫ coth5 x csch3xdx = ∫ coth4 x csch2x cothx cschxdx = ∫ (1 + csch2x)2 csch2x cothx cschxdx = ∫ (1 + 2 csch2x+ csch4x) csch2x cothx cschxdx = − ∫ csch2x(− cothx cschx)dx− 2 ∫ csch4x(− cothx cschx)dx− ∫ csch6x(− coth cschx)dx = −1 3 csch3x− 3 5 csch5x− 1 7 csch7x+ C Caso 6. ∫ tanhm x · sechnxdx ó ∫ cothn x · cschnxdx, donde m es par y n es impar. En estos casos, el integrando puede ser expresado en términos de potencias impares de la secante ó CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 16 cosecante hiperbólico. Así como en el Caso 3. Ejemplo 1. Calcule ∫ tanh2 x · sech3xdx Solución: ∫ tanh2 sech3xdx = ∫ (1− sech2x) sech3xdx = ∫ sech3xdx− ∫ sech5xdx (1.7) ∫ sech3dx = 1 2 (sechx tanhx+ arctan(sinhx)) + C∫ sech5xdx = ∫ sech3x sech3xdx u = sech3x ⇒ du = −3 sech2x · sechx tanhxdx dv = sech2xdx ⇒ v = tanhx = sech3x tanhx+ 3 ∫ sech3x sech3xdx = sech3x tanhx+ 3 ∫ sech3x(1− sech2x)dx = sech3x tanhx+ 3 ∫ sech3xdx− 3 ∫ sech5xdx ⇒ 4 ∫ sech5xdx = sech3x tanhx+ 3 ∫ sech3xdx ∴ ∫ sech5xdx = 1 4 sech3x tanhx+ 3 4 ∫ sech3xdx (3) en (1):∫ tanh2 x sech3xdx = −1 4 sech3x tanhx+ 1 4 ∫ sech3xdx = −1 4 sech3x tanhx+ 1 8 (sechx tanhx+ arctan(sinhx)) + C Integrales de la forma∫ sinh(mx) cosh(nx)dx, ∫ sinh(mx) sinh(nx)dx y ∫ cosh(mx) cosh(nx)dx Para calcular éstas integrales se usan las fórmulas: sinh(mx) cosh(nx) = 1 2 [sinh(m+ n)x+ sinh(m− n)x] sinh(mx) sinh(nx) = 1 2 [cosh(m+ n)x− cos(m− n)x] cosh(mx) cosh(nx) = 1 2 [cosh(m+ n)x+ cosh(m− n)x] CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 17 Ejemplo 1. Calcule ∫ cosh(4x) sinhxdx Solución: ∫ cosh(4x) sinhxdx = 1 2 ∫ [sinh(5x) + sinh(−3x)]dx = 1 2 ∫ sinh(5x)− 1 2 ∫ sinh(3x)dx = 1 10 cosh(5x)− 1 6 cosh(3x) + C Integración de funciones racionalesque contienen senos y cosenos. Si se tiene integrales de la forma ∫ R(sinx, cosx)dx donde R es una función racional en las variables sinx y cosx, se puede resolver usando la sustitución: z = tan( x 2 ); −π 2 < x 2 < π 2 �� � �� � �� �� �� � �� x 2 √ 1 + z2 1 z CC senx = 2 sin( x 2 ) cos( x 2 ) = 2 z√ z2 + 1 1√ z2 + 1 ⇒ sinx = 2z z2 + 1 cosx = cos2( x 2 )− sin2(x 2 ) = 1 z2 + 1 − z 2 z2 + 1 = 1− z2 z2 + 1 (1.8) ⇒ cosx = 1− z 2 1 + z2 (1.9) como z = tan( x 2 ) ⇒ x 2 = arctan z ⇒ dx 2 = dz 1 + z2 (1.10) ⇒ dx = 2dz 1 + z2 (1.11) Ejemplo 1. Calcule ∫ dx 4 sinx+ 3 cosx− 5 Solución: Hacemos el cambio de variable z = tan( x 2 ), −π 2 < x 2 < π 2 (1.12) CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 18 ⇒ sinx = 2z z2 + 1 , cosx = 1− z2 1 + z2 y dx = 2dz 1 + z2 (1.13) Luego, ∫ dx 4 sinx+ 3 cosx− 5 = ∫ 2dz 1+z2 4 2z 1+z2 + 31−z 2 1+z2 − 5 = ∫ 2dz 1+z2 8z+3−3z2−5−5z2 1+z2 = 2 ∫ dz −8z2 + 8z − 2 = −1 4 ∫ dz z2 − z + 1 4 = −1 4 ∫ dz (z − 1 2 )2 = −1 4 ∫ (z − 1 2 )−2dz = −1 4 (z − 1 2 )−2+1 −1 + C = 1 4z − 2 + C = 1 4 tan(x 2 ) + C 2. Calcule ∫ dx 3 cosx+ sinx+ 1 Solución: Hacemos el cambio de variable: z = tan( x 2 ), −π 2 < x 2 < π 2 ⇒ sinx = 2z z2 + 1 , cosx = 1− z2 1 + z2 y dx = 2dz 1 + z2 Luego,∫ dx 3 cosx+ sinx+ 1 = ∫ 2dz 1+z2 31−z 2 1+z2 + 2 z 1+z2 + 1 = ∫ 2dz 1+z2 31−z 2 1+z2 + 2 z 1+z2 + 1 = ∫ 2dz 1+z2 3−3z2+2z+1+z2 1+z2 = 2 ∫ dz −2z2 + 2z + 4 = − ∫ dz z2 − z − 2 = − ∫ dz (z − 1 2 )2 − (3 2 )2 = − 1 2(3 2 ) ln | z − 1 2 − 3 2 z − 1 2 + 3 2 |+ C = −1 3 ln |z − 2 z + 1 |+ C = −1 3 ln | tan(x 2 )− 2 tan(x 2 ) + 1 |+ C 3. Calcule ∫ sinx− 2 cosx− 3 sinx− 2 cosx+ 3 dx Solución: Hacemos el cambio de variable: z = tan( x 2 ), −π 2 < x 2 < π 2 ⇒ sinx = 2z z2 + 1 , cosx = 1− z2 1 + z2 y dx = 2dz 1 + z2 CAPÍTULO 1. INTEGRAL INDEFINIDA 19 Luego,∫ sinx− 2 cosx− 3 sinx− 2 cosx+ 3 dx = ∫ sinx− 2 cosx++3− 6 sinx− 2 cosx+ 3 dx = ∫ (1− 6 sinx− 2 cosx+ 3 )dx = x− 6 ∫ dx sinx− 2 cosx+ 3 (1.14) Para calcular I hacemos el cambio de variable z = tan( x 2 ), −π 2 < x 2 < π 2 ⇒ sinx = 2z z2 + 1 , cosx = 1− z2 1 + z2 y dx = 2dz 1 + z2 Luego, I = ∫ dx sinx− 2 cosx+ 3 = ∫ 2dz 1+z2 2z 1+z2 − 2(1−z2) 1+z2 + 3 = 2 ∫ dz 2z − 2 + 2z2 + 3 + 3z2 = 2 ∫ dz 5z2 + 2z + 1 = 2 5 ∫ dz z2 + 2 5 z + 1 5 = 2 5 ∫ dz (z + 1 5 )2 + (2 5 )2 = 2 5 5 2 arctan( z + 1 5 2 5 ) + C = arctan( 5z + 1 2 ) + C = arctan( 5 tan(x 2 + 1) 2 ) + C (1.15) Reemplazando en (⋇), obtenemos:∫ sinx− 2 cosx− 3 sinx− 2 cosx+ 3 dx = x− 6 arctan( 5 tan(x 2 + 1) 2 ) + C (1.16) < CAPÍTULO 2. INTEGRAL DEFINIDA 20 Capítulo 2 Integral De�nida 2.0.1. Sumatoria De�nición: Sea m,n ∈ N, con m ≤ n y am, am+1, ·, an ∈ R. A la suma de estos números denotaremos por n∑ i=m ai = am + am+1 + ·+ an (2.1) y llamaremos sumatoria de los ai desde i = m hasta i = n. m y n se denominan el límite inferior y límite superior de la sumatoria respectivamente. Observación: El desarrollo de una sumatoria se obtiene asignando a i, cada uno de los sucesivos valores de su rango de variación y sumando de los términos así obtenidos. Ejemplos: 1. 4∑ i=1 (−1)i i = (−1)1 1 + (−1)2 2 + (−1)3 3 + (−1)4 4 = −1 + 1 2 − 1 3 + 1 4 = − 7 12 (2.2) 2. 100∑ i=1 1 = 1 + 1 + ·+ 1︸ ︷︷ ︸ 100−sumandos = 100 (2.3) 3. Expresar como sumatoria las siguientes sumas indicadas: 2+4+6+8+10 HP Pencil CAPÍTULO 2. INTEGRAL DEFINIDA 21 1+8+27+64 Solución: 2 + 4 + 6 + 8 + 10 = ∑5 i=1 2i 1 + 8 + 27 + 64 = ∑4 i=1 i 3 Teorema 2.0.1 Sea n ∈ N; a0, a1, a2, ·, an, an+1, b1, b2.·, bn ∈ R. Entonces ∑n i=1 c = nc∑n i=1 cai = c ∑n i=1 ai∑n i=1[ai + bi] = ∑n i=1 ai + ∑n i=1 bi∑n i=1[ai − bi] = ∑n i=1 ai − ∑n i=1 bi∑n i=1[ai − ai−1] = an − a0 (propiedad telescópica.)∑n i=1[ai+1 − ai−1] = an+1 + an − a1 − a0∑n+1 i=1 ai = an+1 + ∑n i=1 ai Si n > m > 1 ⇒ ∑n i=1 ai = ∑m i=1 ai + ∑n i=m+1 ai Ejemplo 1. Calcule la suma 100∑ i=1 (2i− 3) Solución: 100∑ i=1 (2i− 3) = 2 100∑ i=1 − 11∑ i=1 3 = 2(1 + 2 + ·+ 100)− 3× 100 = 2× 100× 101 2 − 300 = 100(101− 3) = 100× 98 = 9800 (2.4) HP Pencil HP Pencil HP Pencil CAPÍTULO 2. INTEGRAL DEFINIDA 22 2. Calcule la suma 11∑ i=2 (i+ 1)(i− 1) Solución: 11∑ i=2 (i+ 1)(i− 1) = 10∑ i=1 [(i+ 1) + 1][(i+ 1)− 1] = 10∑ i=1 (i+ 2)i = 10∑ i=1 (i2 + 2i) = 10∑ i=1 i2 + 2 10∑ i=1 i = (12 + 22 + ·+ 102) + 2(1 + 2 + ·+ 10) = 10× 11× 21 6 + 2× 10× 11 2 = 11(35 + 10) = 11× 45 = 495 (2.5) 3. Calcule 20∑ i=6 18 10i−9 Solución: 20∑ i=6 18 10i−9 = 15∑ i=1 18 10(i+5)−9 = 15∑ i=1 18 10i−4 = 15∑ i=1 18 10−4 × 1 10i = 18 10−4 15∑ i=1 ( 1 10 )i = 18× 104 14∑ i=0 ( 1 10 )i+1 = 18× 103 × 1− ( 1 10 )15 1− 1 10 = 18× 103 × 10 15 − 1 10− 1 × 10 1015 = 18 1011 × 10 15 − 1 9 = 2 1011 × (1015 − 1) (2.6) 4. Calcule 1000∑ i=1 [2i − 2i−1] Solución: Por propiedada telescópica 1000∑ i=1 [2i − 2i−1] = 21000 − 1 (2.7) 5. Calcule 400∑ i=1 2i Solución: Hallemos una fórmula general para n∑ i=1 2i n∑ i=1 [2i − 2i−1] = 2n − 1 n∑ i=1 −1 2 n∑ i=1 2i = 2n − 1 1 2 n∑ i=1 2i = 2n − 1 ⇒ n∑ i=1 2i = 2(2n − 1) (2.8) HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil CAPÍTULO 2. INTEGRAL DEFINIDA 23 Luego, 400∑ i=1 2i = 2(2400 − 1) (2.9) 6. Calcule 50∑ i=1 i2i Solución: Hallemos una fórmula general para n∑ i=1 i2i. Por fórmula telescópica n∑ i=1 [i2i − (i− 1)2i−1] = n2n n∑ i=1 i2i − 1 2 n∑ i=1 [i2i − 2i] = n2n 1 2 n∑ i=1 i2i + 1 2 n∑ i=1 2i = n2n 1 2 n∑ i=1 i2i + 1 2 × 2(2n − 1) = n2n 1 2 n∑ i=1 i2i = n2n − 2n + 1 n∑ i=1 i2i = 2[2n(n− 1) + 1] (2.10) Luego, 50∑ i=1 i2i = 2[250(50− 1) + 1] (2.11) 7. Calcule 100∑ i=1 log k Solución: 100∑ i=1 log k = log 1 + log 2 + log 3 + ·+ log 100 = log(1 · 2 · 3 · · · 100) = log(100!) (2.12) 8. Calcule 100∑ i=1 sin2i(2x), (x ̸= k π 2 ) Solución: Hallemos una fórmula general por telescópica HP Pencil CAPÍTULO 2. INTEGRAL DEFINIDA 24 n∑ i=1 [sin2i(2x)− sin2(i−1)(2x)] = sin2n(2x)− 1 n∑ i=1 sin2i(2x)− 1 sin2(2x) n∑ i=1 sin2i(2x) = sin2n(2x)− 1 sin2(2x)− 1 sin2(2x) n∑ i=1 sin2i(2x) = sin2n(2x)− 1 n∑ i=1 sin2i(2x) = sin2(2x)[sin2n(2x)− 1] sin2(2x)− 1 = − tan2(2x)[sin2n(2x)− 1] ⇒ n∑ i=1 sin2i(2x) = − tan2(2x)[sin2n(2x)− 1] (2.13) Luego, 100∑ i=1 sin2i(2x) = − tan2(2x)[sin2n(2x)− 1] (2.14) Cálculo del Área de una región plana sumatorias De�nición: Sea [a, b] ⊆ R un intervalo. Una partición P de [a, b] es un conjunto �nito de puntos t0, t1, · · · , tk−1, tk ∈ [a, b] tal que a = t0 < t1 <, · · · < tk−1 < tk = b. Denotaremos por P([a, b]) al conjunto de todas las particiones de intervalo [a, b]. Si P = {a = t0 < t1 <, · · · < tk−1 < tk = b} ∈ P([a, b]), la norma de P, denotada por ||P|| es de�nido como: ||P|| = máx 1≤i≤k ∆it; ∆it = ti − ti−1; ∀ 1 ≤ i ≤ k (2.15) a b ∥ ∥ t0 t6 t1 t2 t3 t4 t5 • • • •• • • ∆1t ∆2t ∆3t ∆4t ∆5t ∆6t ⇒ ∥P∥ = ∆1t (2.16) Observación: Toda partición P de [a, b], divide en subintervalos al intervalo [a, b]. HP Pencil CAPÍTULO 2. INTEGRAL DEFINIDA 25 Cuando la longitud de los subintervalos son iguales, se dice que la partición P es regular ó partición uniforme y ∆1t = ∆2t = · · · = ∆kt = ∆t = b− a k , ∥P∥ = b− a k (2.17) Sea f : [a, b] → R una función continua en [a, b] con f(x) ≥ 0; ∀ x ∈ [a, b] y P = {a = t0 < t1 <, · · · < tk−1 < tk = b} ∈ P([a, b]) Caso 1: Considere u1 ∈ [t0, t1], u2 ∈ [t1, t2], · · · , uk ∈ [tk−1, tk] tal que f(u1) es el valor mínimo de f en [t0, t1]. (2.18) f(u2) es el valor mínimo de f en [t1, t2] (2.19) · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · (2.20) f(uk) es el valor mínimo de f en [tk−1, tk] (2.21) Construimos rectángulos cuyas bases son subintervalos de [a, b] y cuyas respectivas alturas son f(u1), f(u2), · · · , f(uk). a t1 t2 t3 tk−2 tk−1 tk b t0 = =u1 u2 u3 = = uk =uk−1 f(u2) f(u1) X Y f Eneste caso el conjunto de estos polígonos es llamado polígono rectangular inscrito. El área de este polígono es denotado por I(P), es decir: I(P) = k∑ i=1 f(ui)∆it (2.22) Caso 2. Considere vi ∈ [t0, t1], v2 ∈ [t1, t2], · · · , vk ∈ [tk−1, tk]. tal que f(v1) es el valor máximo de en [t0, t1] (2.23) HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil CAPÍTULO 2. INTEGRAL DEFINIDA 26 f(v2) es el valor máximo de f en [t1, t2] (2.24) · · · · · · · · · · · · · · · · · · (2.25) f(vk) es el valor máximo de f en [tk−1, tk] (2.26) Construimos rectángulos cuyas bases son subintervalos de [a, b] y cuyas alturas respectivas son f(v1), f(v2), · · · , f(vk). f(v2) f(v1) a b t0 ∥ v1 ∥ t1 t2 t3v3 v2 ∥ tk−2 tk−1 tk vk ∥ ∥ ∥ vk−1 f y x En este caso el conjunto de polígonos formados en llamados polígonos rectángulos circunscrito. El área de este polígono es denotado por C(P, es decir C(P) = k∑ i=1 f(vi)∆it (2.27) Observación: Si k → +∞ → ∥P∥ → 0. De�nición: Sea f : [a, b] → R una función continua, R la región plana acotada por la grá�ca de f , las rectas x = a, x = b y el eje X (llamado región bajo la curva desde a hasta b) y P ∈ P([a, b]) una partición regular. El área de R por sumatoria usando rectángulos inscritos es de�nido como I(R) = ĺım k→+∞ ( k∑ i=1 f(ui)∆t), si existe (2.28) El área de R por sumatorias usando rectángulos ciscunscritos es de�nido como: S(R) = ĺım k→+∞ ( k∑ i=1 f(vi)∆t), si este límite existe (2.29) HP Pencil HP Pencil CAPÍTULO 2. INTEGRAL DEFINIDA 27 Ejemplo Halle el área por sumatoria de la región comprendida entre: y = x2, x = 1, x = 4 y el eje X (2.30) Por rectángulos inscritos. ∆t = ∆1t = ∆2t = · · · = ∆kt = 4− 1 k = 3 k (2.31) Además, to = 1, t1 = 1 +∆t, t2 = 1 + 2∆t, · · · · · · · · · , ti = 1 + i∆t, · · · · · · · · · , tk = 4 (2.32) y = x2 16 4 1 1 Y X Como f es creciente en [1, 4], f es presenta mínimo en el extremo izquierdo de cada subintervalo. HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil HP Pencil CAPÍTULO 2. INTEGRAL DEFINIDA 28 Luego en el i-ésimo subintervalo [ti−1, ti], f alcanza su valor mínimo en ui = ti−1. I = ĺım k→+∞ k∑ i=1 f(ui)∆it = ĺım k→+∞ k∑ i=1 f(ti−1)∆t = ĺım k→+∞ k∑ i=1 f(1 + (i− 1)∆t)∆t = ĺım k→+∞ k∑ i=1 [1 + (i− 1)3 k ]2 3 k = 3 ĺım k→+∞ k∑ i=1 [1 + 6(i− 1) k + 9 (i− 1)2 k2 ] 1 k = 3 ĺım k→+∞ [ k∑ i=1 1 k + 6 k2 k∑ i=1 (i− 1) + 9 k3 k∑ i=1 (i− 1)2] = 3 ĺım k→+∞ [ 1 + 6 k2 · k(k + 1) 2 − 6 k2 · k + 9 k3 ( k(k + 1)(2k + 1) 6 − 2k(k + 1) 2 + 1 )] = 3 ĺım k→+∞ [ 1 + 6 2 · k + 1 k − 6 k + 3 2 · (k + 1)(2k + 1) k2 − 9k + 1 k2 + 9 k2 ] = 3 ĺım k→+∞ [ 1 + 3(1 + 1 k )− 6 k + 3 2 (1 + 1 k )(2 + 1 k )− 9(1 k + 1 k2 ) + 9 k2 ] (2.33) ⇒ I = 3(1 + 3 + 3) = 21u2 (2.34) Usando rectángulos circunscritos Como f es creciente en [1, 4], f alcanza su máximo en el extremo derecho de cada subintervalo. Entonces en [ti−1, ti] f alcanza su máximo en vi = ti. y = x2 16 4 1 1 Y Xti−1 ti HP Pencil HP Pencil HP Pencil CAPÍTULO 2. INTEGRAL DEFINIDA 29 S = ĺım k→+∞ k∑ i=1 f(vi)∆t = ĺım k→+∞ k∑ i=1 f(ti)∆t = ĺım k→+∞ k∑ i=1 f(1 + i∆t)∆t = ĺım k→+∞ k∑ i=1 f(1 + 3i k ) 3 k = 3 ĺım k→+∞ k∑ i=1 ( 1 + 3i k ) 1 k = 3 ĺım k→+∞ k∑ i=1 ( 1 k + 6i k2 + 9i2 k3 ) = 3 ĺım k→+∞ [ 1 k k∑ i=1 1 + 6 k2 k∑ i=1 i+ 9 k3 k∑ i=1 i2 ] = 3 ĺım k→+∞ [ 1 + 3(k + 1) k + 3 2 (k + 1)(2k + 1) k2 ] = 3(1 + 3 + 3) = 21u2 (2.35) HP Pencil HP Pencil < CAPÍTULO 3. INTEGRAL DE RIEMANN 30 Capítulo 3 Integral de Riemann De�nición: Sea f : [a, , b] → R una función, P ∈ P([a, b]) y ϵ1 ∈ [t0, t1]], ϵ2 ∈ [t1, t2],· · · ,ϵk ∈ [tk−1, tk]. La suma de Riemann asociada a f y P, denotado por S(f,P) es de�nido como S(f,P) = k∑ i=1 f(Si)∆it (3.1) Observación: S(f,P) ∈ R De�nición: Sea f : [a, b] → R una función acotada. Decimos que f es integrable según Riemann en [a, b], si, y solo si, ∃L ∈ R tal que ∀ϵ > 0,∃δ > 0⧸P ∈ P([a, b]), ∥P∥ < δ ⇒ |L − S(f,P)| < ϵ. En caso a�rmativo, denotamos L = ∫ b a f(t)dt. (3.2) Observación: fes integrable ⇐⇒ ∃L ∈ Rtal que ĺım ∥P∥→0 S(s,P) = L ⇐⇒ ∃L ∈ Rtal que ĺım ∥P∥→0 k∑ i=1 f(ϵi)∥it = L (3.3) L es llamada integral de�nda de f desde a hasta b. � Si f(x) ≥ 0; ∀x ∈ [a, b] ⇒ ∫ b a f(t)dt = A(R) � Si f(x) ≤ 0; ∀x ∈ [a, b] ⇒ ∫ b a f(t)dt = −A(R) Teorema 3.0.1 Sea f : [a, b] → R una función continua, entonces f es integrable según Riemann. HP Pencil HP Pencil HP Pencil CAPÍTULO 3. INTEGRAL DE RIEMANN 31 Demostración: Ejercicio Notación: Sea f : [a, b] → R una función acotada y Riemann integrable. si a < b, denotamos ∫ b a f(t)dt = − ∫ b a f(t)dt.∫ a a f(t)dt = 0 Teorema 3.0.2 Sea f, g : [a, b] → R Riemann integrable en [a, b], k ∈ R. Entonces kf, f + g.f − g son Riemann integrables y∫ b a kf(t)dt = k ∫ b a f(t)dt ∫ b a [f(t) + g(t)]dt = ∫ b a f(t)dt+ ∫ b a g(t)dt ∫ b a [f(t)− g(t)]dt = ∫ b a f(t)dt− ∫ b a g(t)dt Demostración: Ejercicio Teorema 3.0.3 Sea f : [a, b] → R una función no negativa y Riemann integrable, entonces∫ b a f(t)dt (3.4) Demostración: Ejercicio Teorema 3.0.4 Sea f : [a, b] → R integrable según Riemann en [a, b] y c ∈]a, [, entonces f |[a,c] y f |[c,d] son integrables en [a, c] y [c, b] son integrables en [a, c] y [c, b] respectivamente y∫ b a f(t)dt = ∫ c a f(t)dt+ ∫ b c f(t)dt (3.5) Demostración: Ejercicio Teorema 3.0.5 sea f, g : [a, b] → R Riemann integrables en [a, b] si f(x) ≤ g(x); ∀x ∈ [a, b], entonces ∫ b a f(x)dx ≤ ∫ b a g(x)dx (3.6) Demostración: Ejercicio Teorema 3.0.6 Sea f : [a, b] → R integrable según Riemann en [a, b]. HP Pencil HP Pencil HP Pencil CAPÍTULO 3. INTEGRAL DE RIEMANN 32 Si m y M son mínimos y máximos de f respectivamente, entonces m(b− a) ≤ ∫ b a f(t)dt ≤ M(b− a) (3.7) | ∫ b a f(t)dt ≤ ∫ b a |f(t)dt. Teorema 3.0.7 Si f : [a, b] → R es continua y si F : [a.b] → R es de�nida por F (x) = ∫ x a f(t)dt (3.8) entonces F es derivable y F ′(x) = f(x); ∀x ∈ [a, b]. En otras palabras, F es una antiderivada de f en [a, b]. En particular, muestra que todo función continua tiene antiderivada que esta dada por d dx ∫ x a f(t)dt = f(x) (3.9) Demostración: Sea ϵ > 0,∃δ > 0tal que |x− t| < δ ⇒ |f(x)− f(t)| < ϵ (3.10) Sea 0 < h < δ, entonces:∣∣∣∣F (x+ h)− F (x)h − f(x) ∣∣∣∣ = ∣∣∣∣1h ∫ x+h x f(t)dt− f(x) ∣∣∣∣ = ∣∣∣∣1h ∫ x+h x (f(t)− f(x))dt ∣∣∣∣ = 1 h ∫ x+h x |f(t)− f(x)|dt < 1 h · ϵ · h = ϵ (3.11) ⇒ ĺım h→0+ F (x+ h)− F (x) h = F (x) (3.12) HP Pencil HP Pencil CAPÍTULO 3. INTEGRAL DE RIEMANN 33 Sea −δ < h < 0, entonces∣∣∣∣F (x+ h)− F (x)h − f(x) ∣∣∣∣ = ∣∣∣∣1h ∫ x+h x f(t)dt− f(x) ∣∣∣∣ = ∣∣∣∣− 1h ∫ x x+h f(t)dt− f(x) ∣∣∣∣ = ∣∣∣∣1h ∫ x x+h f(t)dt+ f(x) ∣∣∣∣ = ∣∣∣∣1h ∫ x x+h f(t)dt− 1 h ∫ x x+h f(x)dt ∣∣∣∣ = ∣∣∣∣1h ∫ x+ hx(f(t)− f(x))dt ∣∣∣∣ ≤ 1 |h| ∫ x x+h |f(t)− f(x)|dt < 1 −h · ϵ · (−h) = ϵ (3.13) ⇒ ĺım h→0− F (x+ h)− F (x) h = f(x) (3.14) de (1) y (2) F ′(x) = f(x) Teorema 3.0.8 Si f : [a, b] → R es continua y si F : [a, b] → R satisface F ′(x) = f(x); ∀x ∈ [a, b] (esto es, F es una antiderivada de f en [a, b] entonces∫ b a f(t)dt = F (b)− F (a) (3.15) Notación: F (b)− F (a) = F (t)|ba Demostración: De�na g(x) = ∫ x a f(t)dt, por el primer teorema fundamental del Cálculo (TFC), g′(x) = f(x) = F ′(x); ∀x ∈ [a, b]. Luego, F (a) = g(a) + c = c, entonces F (b) = g(b) + c = ∫ b a f(t)dt+ F (a) ∴ F (b)− F (a) = ∫ b a f(t)dt (3.16) Proposición 3.1 Sea f : [a, b] → R continua en [a, b]; g, h : [a, b] → R dos funciones diferenciables en [a, b].Entonces d dx ∫ g(x) a f(t)dt = f(g(x))g′(x); ∀ x ∈ [a, b] HP Pencil CAPÍTULO 3. INTEGRAL DE RIEMANN 34 d dt ∫ g(x) h(x) f(t)dt = f(g(x))g′(x)− f(h(x))h′(x); ∀ x ∈ [a, b] Demostración: Ejercicio Ejemplos 1. Calcule ∫ 1 0 (5x4 − 2x3 + 4x− 3)dx Solución:∫ (5x4 − 2x3 + 4x− 3)dx = 5 ∫ x4dx− 2 ∫ x3dx+ 4 ∫ xdx− 3 ∫ dx = 5 x5 5 − 2x 4 4 + 4 x2 2 − 3x+c = x5 − 1 2 x4 + 2x2 − 3x+ c∫ 1 0 (5x4 − 2x3 + 4x− 3)dx = x5 − 1 2 x4 + 2x2 − 3x|10 = 15 − 1 2 · 14 + 2 · 12 − 3 · 1− (05 − 1 2 · 04 + 2 · 02 − 3 · 0) = −1 2 (3.17) 2. Calcule ∫ 4 −3 |x+ 2|dx Solución: |x+ 2| = x+ 2 si x+ 2 ≥ 0−(x+ 2) si x+ 2 < 0 (3.18) ⇒ ∫ 4 −3 |x+ 2|dx = ∫ −2 −3 |x+ 2|dx+ ∫ 4 −2 |x+ 2|dx = ∫ 2 −3 −(x+ 2)dx+ ∫ 4 −2 x+ 2dx = (−x 2 2 |−2−3 − 2x|−2−3 + x2 2 |4−2 + 2x|4−2 = −1 2 (4− 9)− 2(−2 + 3) + 1 2 (16− 4) + 2(4 + 2) = 5 2 − 2 + 6 + 12 = 5 2 + 16 = 37 2 (3.19) 3. Halle F ′, si F (x) = ∫ x a (t2 + t+ 1)2dt Solución: f(t) = (t2 + t+ 1)2es continua → por 1erT.F.C (3.20) HP Pencil CAPÍTULO 3. INTEGRAL DE RIEMANN 35 F ′(x) = f(x) = (x2 + x+ 1)2 (3.21) 4. Calcule F ′; si F (x) = ∫ x 0 x2f(t)dt, donde f es continua. Solución: F (x) = x2 ∫ x 0 f(t)dt ⇒ F ′(x) = 2x ∫ x 0 f(t)dt+ x2 d dt ∫ x 0 f(t)dt = 2x ∫ x 0 f(t)dt+ x2f(x) (3.22) 5. Halle la derivada de F (x) = ∫ sinx 2 ln tdt Solución: Por un resultado visto, F ′(x) = ln(sin x) cosx (3.23) 6. Halle f(12), si f es una función continua y satisface∫ x2+4x 0 f(t)dt = 2x+ 3; ∀ x ≥ 0 (3.24) Por resultado visto, d dt = d dt (2x+ 3) f(x2 + 4x) · (2x+ 4) = 2 ⇒ f(x2 + 4x) = 2 2x+ 4 ⇒ f(x2 + 4x) = 1 x+ 2 (3.25) Sea y = x2 + 4x ⇒ y = (x+ 2)2 − 4 ⇒ x = √ y + 4− 2 f(y) = 1√ y + 4 ⇒ f(12) = 1√ 16 = 1 4 (3.26) 7. Calcule I= x2 + 2x√ x3 + 3x2 + 4 Solución: ∫ x2 + 2x√ x3 + 3x2 + 4 = ∫ (x3 + 3x2 + 4)− 1 2 (x2 + 2x)dx = 1 3 ∫ (x3 + 3x2 + 4)− 1 2 (3x2 + 6x)dx = 2 3 ∫ (x3 + 3x2 + 4) 1 2 + C (3.27) HP Pencil HP Pencil CAPÍTULO 3. INTEGRAL DE RIEMANN 36 ⇒ ∫ 1 0 x2 + 2x√ x3 + 3x2 + 4 dx = 2 3 (x3 + 3x2 + 4) 1 2 |10 = 2 3 [(13 + 3 · 12 + 4) 1 2 − 4 1 2 ] = 2 3 (2 √ 2− 2) (3.28) 8. Halle I= ∫ 3 1 2x+ 1 x2 + 9 dx Solución: ∫ 2x+ 1 x2 + 9 dx = ∫ 2x x2 + 9 dx+ ∫ dx x2 + 9 = ln |x2 + 9|+ 1 3 arctan( x 3 ) + C ⇒ ∫ 3 1 2x+ 1 x2 + 9 dx = ln |x2 + 9||31 + 1 3 arctan( x 3 )|31 = ln 18− ln 10 + 1 3 [arctan(1)− arctan(1 3 )] = ln( 9 5 ) + 1 3 [ π 4 − arctan(1 3 )] (3.29) 9. Calcule I= ∫ 2π π 1− 4 sinx · cosx x+ cos2 x− sin2 x Solución: I = ln |x+ cos2 x− sin2 x||2ππ = ln |2π + 1| − ln |π + 1| = ln( 2π + 1 π + 1 ) (3.30) 10. Halle I= ∫ π 2 0 | sinx− cosx|dx Solución: | sinx− cosx| = sinx− cosx ; sinx− cosx ≥ 0−(sinx− cosx) ; sinx− cosx < 0 (3.31) = sinx− cosx ; π 4 ≤ x ≤ π 2 cosx− sinx ; 0 ≤ x < π 4 (3.32) I = ∫ π 2 0 | sinx− cosx|dx = ∫ π 4 0 (sinx− cosx)dx+ ∫ π 2 π 4 (cosx− sinx)dx = ∫ π 4 0 sinxdx− ∫ π 4 0 cosxdx+ ∫ π 2 π 4 cosxdx− ∫ π 2 π 4 sinxdx = − cosx| π 4 0 − sinx| π 4 0 + sinx| π 2 π 4 + cosx| π 2 π 4 = −[ √ 2 2 − 1]− [ √ 2 2 − 0] + [1− √ 2 2 ] + [0− √ 2 2 ] = −2 √ 2 + 2 (3.33) HP Pencil CAPÍTULO 3. INTEGRAL DE RIEMANN 37 Cambio de Variable Proposición 3.2 Sea f : [a, b] → R continua en [a, b], g : [c, d] → R una función de clace C1([c, d]; R) y g([c.d]) ⊆ [a, b]. Entonces ∫ d c f(g(x))g′(x)dx = ∫ g(d) g(c) f(x)dx (3.34) Demostración u = g(x) −→ du dx = g′(x) −→ du = g′(x)dx x −→ c ⇒ u −→ g(c) x −→ d ⇒ u −→ g(d) ⇒ ∫ d c f(g(x))g′(x)dx = ∫ g(d) g(c) f(u)du (3.35) Ejemplos 1. Calcule ∫ π 2 0 sin3 x cosxdx Solución: u = sinx −→ du = cosx dx x −→ 0 ⇒ u −→ 0 x −→ π 2 ⇒ u −→ 1 ⇒ ∫ π 2 0 sin3 x cosxdx = ∫ 1 0 u3du = 1 4 u4|10 = 1 4 (14 − 04) = 1 4 (3.36) 2. Calcule ∫ 1 −2 (x+ 1) √ x+ 3dx Solución: u = √ x+ 3 −→ du = dx 2 √ x+3 = dx 2du x −→ −2 ⇒ u −→ 0 x −→ 1 ⇒ u −→ 2 −→ dx = 2du Luego,∫ 1 −2 (x+ 1) √ x+ 3dx = ∫ 2 1 (u2 − 2)u · 2udu = 2 ∫ 2 1 u2(u2 − 2)du = 2 [ ∫ 2 1 u4du− 2 ∫ 2 1 u2du ] = 2 [ u5 5 |21 − 2 u3 3 |21 ] = 2 [ 1 5 (32− 1)− 2 3 (8− 1) ] = 2 [ 31 5 − 14 3 ] = 2 [ 93− 70 15 ] = 46 15 (3.37) 3. Calcule I = ∫ 25 9 √ x√ x− 1 dx Solución: CAPÍTULO 3. INTEGRAL DE RIEMANN 38 u = √ x −→ du = dx 2 √ x = dx 2du x −→ 9 ⇒ u −→ 3 x −→ 25 ⇒ u −→ 5 −→ dx = 2udu ⇒ ∫ 25 9 √ x√ x− 1 dx = ∫ 5 3 2u2 u− 1 du = 2 ∫ 5 3 u2 u− 1 du = 2 ∫ 5 3 u2 − 1 u− 1 + 2 ∫ 5 3 ∫ 5 3 du u− 1 = 2 ∫ 5 3 (u+ 1)du+ 2 ln |u− 1||53 = 2 [ u2 2 |53 + u|53 ] + 2 ln |u− 1||53 = 16 + 4 + 2 ln 4− 2 ln 2 = 20 + 2 ln 2 (3.38) De�nición: Si f : [a, b] → R es integrable, entonces el valor medio de f en [a, b] es de�nido como M = ∫ b a f(x)dx b− a (3.39) Teorema 3.0.9 Si f : [a, b] → R es continua, entonces existe c ∈ [a, b] tal que∫ b a f(x)dx b− a = f(c) (3.40) Demostración: Existen α, β ∈ [a, b] tal que f(α) ≤ f(x) ≤ f(β); ∀ x ∈ [a, b]. Luego , ∫ b a f(α)dx ≤ ∫ b a f(x)dx ≤ ∫ b a f(β)dx ⇒ f(α)(b− a) ≤ ∫ b a f(x)dx ≤ f(β)(b− a) ⇒ f(α) ≤ ∫ b a f(x)dx b− a ≤ f(β) (3.41) Luego, por el teorema del valor intermedio, existe c entre α y β tal que∫ b a f(x)dx b− a = f(x) (3.42) Ejemplo: Si f(x) = x2, calcule el valor medio de f en el intervalo [1, 3]. Determine c ∈ (1, 3) tal que∫ 3 1 f(x)dx 3− 1 = f(c) (3.43) CAPÍTULO 3. INTEGRAL DE RIEMANN 39 Interprete este resultado geométricamente Solución: 1 2 √ 13√ 3 3 f(x) = x2 9 1 13 3 M = ∫ 3 1 x2dx 3− 2 1 = x3 3 2 ∣∣∣∣3 1 = 27 3 − 1 3 2 = 26 6 = 13 3 → f(c) = M ∴ c2 = 133 → c = √ 13√ 3 De�nición: Sea f : [a, b] → R y P = {a = t0 < t1 < · · · < tk−1 < tk = b} ∈ P([a, b]). Decimos que que f es seccionalmente continua si y solo si, f es continua en ]ti−1, ti[; ∀ 1 ≤ i ≤ k y existen ĺımx→t−i f(x), ĺımx→t + i f(x) Integral Indefinida Integral Definida Sumatoria Integral de Riemann
Compartir