Vista previa del material en texto
CONJUGACIÓN VERBAL Todos los verbos conjugados provienen de un infinitivo (uno de los verboides) terminado en -ar, -er o -ir. Recuerda que un verbo conjugado presenta tiempo (presente, pasado o futuro), modo (indicativo, subjuntivo o imperativo), número (singular o plural) y persona (primera, segunda o tercera). 1. Tiempo a. Presente: sucede en el momento en que se enuncia. b. Pretérito imperfecto: sucede en el pasado mientras esta se desarrolla. c. Pretérito perfecto simple: sucede en el pasado y ya ha terminado. d. Futuro: todavía no sucede. e. Condicional: es una situación posible o hipotética. 2. Persona y número a. Primera singular: yo, primera plural: nosotros b. Segunda singular: tú, segunda plural: ustedes c. Tercera singular: él/ella, tercera plural: ellos/ellas 3. Modo a. Indicativo: señala la posición no subjetiva del hablante; marca lo expresado por el predicado como información real; el hablante se limita a expresar la acción o estado del verbo sin que su subjetividad intervenga. b. Subjuntivo: indica la intervención subjetiva del hablante; marca lo expresado por el predicado como información inespecífica, no experimentada o no verificada; manifiesta deseo, finalidad, incertidumbre, temor, etc. c. Imperativo: expresa la imposición del hablante; denota principalmente una orden, ruego o exhortación. Los verbos pueden ser clasificados como regulares o irregulares. Verbos regulares Son aquellos cuya raíz (todo lo anterior a su terminación en -ar, -er o -ir) no cambia cuando se conjugan. Siguen un patrón fijo, por lo que no suelen presentarse problemas respecto de su conjugación, aunque también en algunos casos sí se producen errores o confusiones. Utilizaremos como modelo de verbos regulares a am-ar, tem-er y part-ir (observa las tablas que se presentan a continuación). Verbos irregulares Son aquellos cuya raíz cambia cuando se conjugan. Esto suele suceder en algunas de sus formas conjugadas, aunque existen algunos verbos completamente irregulares como ir. La mayoría de los verbos que revisaremos en esta sección son irregulares y suelen generar confusiones. VERBO REGULAR DE LA PRIMERA CONJUGACIÓN -AR INFINITIVO PARTICIPIO GERUNDIO amar amado amando INDICATIVO SUBJUNTIVO PRESENTE FUTURO PRESENTE amo amas ama amamos amáis / aman aman amará amarás amará amaremos amaréis / amarán amarán ame ames ame amamos amáis / amen amen PRETÉRITO IMPERFECTO CONDICIONAL SIMPLE PRETÉRITO IMPERFECTO amaba amabas amaba amábamos amabais / amaban amaban amaría amarías amaría amaríamos amaríais / amarían amarían amara o amase amaras o amases amara o amase amáramos o amásemos amarais o amaseis / amaran o amasen amaran o amasen PRETÉRITO PERFECTO SIMPLE FUTURO amé amaste amó amamos amasteis / amaron amaron amare amares amare amáremos amareis / amaren amaren IMPERATIVO ama (tú) amad (vosotros) / amen (ustedes) Tomado de <http://dle.rae.es/?id=2E4Cede> VERBOS REGULARES DE LA SEGUNDA Y TERCERA CONJUGACIÓN -ER / -IR INFINITIVO PARTICIPIO GERUNDIO temer partir temido partido temiendo partiendo INDICATIVO SUBJUNTIVO PRESENTE FUTURO PRESENTE temo – parto temes – partes temo – parto tememos – partimos teméis / temen – partís / parten temen / parten temeré – partiré temerás – partirás temerá – partirá temeremos – partiremos temeréis / temerán – partiréis / partirán temerán – partirán tema – parta temas – partas tema – parta temamos – partamos temáis / teman – partáis / partan teman – partan PRETÉRITO IMPERFECTO CONDICIONAL SIMPLE PRETÉRITO IMPERFECTO temía – partía temías – partías temía – partía temíamos – partíamos temíais / temían – partíais / partían temían – partían temería – partiría temerías – partirías temería – partiría temeríamos – partiríamos temeríais / temerían – partiríais / partirían temerían – partirían temiera o temiese – partiera o partiese temieras o temieses – partieras o partieses temiera o temiese – partiera o partiese temiéramos o temiésemos – partiéramos o partiésemos temierais o temieseis / temieran o temiesen – partierais o partieseis / partieran o partiesen partieran o partiesen / temieran o temiesen PRETÉRITO PERFECTO SIMPLE FUTURO temí – partí temiste – partiste temió – partió temimos – partimos temisteis / temieron – partisteis / partieron temieron – partieron temiere – partiere temieres – partieres temiere – partiere temiéremos – partiéremos temiereis / temieren – partiereis / partieren temieren – partieren IMPERATIVO teme (tú) – parte (tú) temed (vosotros) – partid (vosotros) / teman (ustedes) – partan (ustedes) Tomado de <http://dle.rae.es/?id=ZPXY3qZ> y <http://dle.rae.es/?id=S10B0rH> CONSIDERA LAS SIGUIENTES REGLAS DE CONJUGACIÓN: 1. La segunda persona singular del pretérito perfecto simple no debe terminar en -s. Forma incorrecta Forma correcta Le dijistes que todo era falso. Le dijiste que todo era falso. 2. Al conjugarse un verbo, debe respetarse su regularidad o irregularidad. Aquí, presentamos algunos que suelen conjugarse incorrectamente junto con su versión correcta: conjugación incorrecta conjugación correcta doler doldrá doldría dolerá dolería deber debré deberé haber haiga haya 3. Todos los verbos terminados en –ear e –iar, como “pasear”, “golpear”, “alinear”, “delinear”, “rociar”, “vaciar” y “plagiar”, son regulares: mantienen en todas sus conjugaciones la “e” y la “i”, respectivamente. conjugación incorrecta conjugación correcta pasear pasié pasiaste pasiarás paseé paseaste pasearás golpear golpié golpiamos golpiaría golpeé golpeamos golpearía alinear alinio aliniaré alíniense alineo alinearé alinéense delinear delinia deliniaste deliniarás delinea delineaste delinearás rociar roceó roceas rocea roció rocías rocía vaciar [no vacear] vaceo vaceamos vacearán vacío vaciamos vaciarán plagiar plageo plageas plageaste plagio plagias plagiaste 4. En algunos verbos irregulares que tienen la vocal "o" o "e" en la raíz, se produce una diptongación: la "o" se convierte en "ue" y la "e" se convierte en "ie". Esto sucede cuando la mayor fuerza de voz recae sobre la "e" o la "o". conjugación incorrecta conjugación correcta apretar apreto apretas apreta apretan aprieto aprietas aprieta aprietan fregar frego fregas frega fregan friego friegas friega friegan nevar neva nieva conjugación incorrecta conjugación correcta degollar degollo degollas degüello degüellas forzar forzo forzas fuerzo fuerzas cocer cozo coce cuezo cuece 5. Todos los verbos que acaban en -ducir son irregulares: incluyen “j” en una de las formas del pasado del indicativo (pretérito perfecto simple) y en el pasado del subjuntivo. conjugación incorrecta conjugación correcta conducir (reducir, aducir, seducir, producir, traducir, deducir, introducir) conducí conduciste condució conducimos (pasado) conducieron conduciera conducieran conduje condujiste condujo condujimos (pasado) condujeron condujera condujeran 6. A partir del verbo modelo indicado en la segunda columna de cada cuadro, escribe la conjugación correcta de los siguientes verbos: conjugación incorrecta conjugación correcta caber Se conjuga como saber, excepto quepo*. caberé cabería cabo cabiera o cabiese cabiste NOTA: En la conjugación de saber, la primera persona del presente indicativo es “sé”. Ejemplo: ¿Cuál es la forma correcta de conjugar “caber” en la tercera persona del pasado singular de modo indicativo? Ayer élcabió cupo cupió en el auto. Para averiguarlo, utilizaremos el verbo “saber” como modelo de conjugación. Esto significa que vamos a reemplazar la “c” por una “s” en cada forma conjugada: cabió sabió X cupo supo ü cupió supió X Si, en la conjugación de “saber”, usamos “supo”, entonces, en la conjugación de “caber”, usaremos “cupo”. 7. Verbos que se conjugan como hacer conjugación incorrecta conjugación correcta rehacer Se conjugan como hacer. rehací deshacer deshaceré satisfacer satisfació satisfacerá satisfaciera 8. Verbos que se conjugan como poner conjugación incorrecta conjugación correcta reponer Se conjugan como poner. reponí disponer disponeré componer componerás componiera deponer deponiste deponeríamos 9. Verbo que se conjuga como ver conjugación incorrecta conjugación correcta prever [no preveer] Se conjuga como ver. preveí preveyera prevía 10. Verbo que se conjuga como leer conjugación incorrecta conjugación correcta proveer Se conjuga como leer. provió proviste provieron * El participio de proveer acepta dos formas correctas: “proveído” y “provisto”. 11. Verbos que se conjugan como tener conjugación incorrecta conjugación correcta entretener Se conjugan como tener. entretení contener contenimos conteniera retener reteniste abstener absteniese sostener sosteniéramos 12. Verbos que se conjugan como pedir conjugación incorrecta conjugación correcta elegir Se conjugan como pedir. elegiera eligiría concebir concebiese concibiríamos 13. Verbos que se conjugan como decir conjugación incorrecta conjugación correcta *bendecir Se conjugan como decir. bendecí bendeció bendicieron *maldecir maldeciste maldiciera **contradecir contradeciste contradicimos contradicieran * Los verbos bendecir y maldecir presentan algunas diferencias de la conjugación de “decir” que podemos observar en los siguientes cuadros. ** El verbo contradecir acepta las formas correspondientes a “decir” y “bendecir” en el futuro y el condicional simple. INFINITIVO PARTICIPIO GERUNDIO decir dicho diciendo INDICATIVO SUBJUNTIVO PRESENTE FUTURO PRESENTE digo dices dice decimos decís / dicen dicen diré dirás dirá diremos diréis / dirán dirán diga digas diga digamos digáis / digan digan PRETÉRITO IMPERFECTO CONDICIONAL SIMPLE PRETÉRITO IMPERFECTO decía decías decía decíamos decíais / decían decían diría dirías diría diríamos diríais / dirían dirían dijera o dijese dijeras o dijeses dijera o dijese dijéramos o dijésemos dijerais o dijeseis / dijeran o dijesen dijeran o dijesen PRETÉRITO PERFECTO SIMPLE FUTURO dije dijiste dijo dijimos dijisteis / dijeron dijeron dijere dijeres dijere dijéremos dijereis / dijeren dijeren IMPERATIVO di (tú) decid (vosotros) / digan (ustedes) Tomado de <http://lema.rae.es/drae/?val=decir> INFINITIVO PARTICIPIO GERUNDIO bendecir bendecido, bendito bendiciendo INDICATIVO SUBJUNTIVO PRESENTE FUTURO PRESENTE bendigo bendices bendice bendecimos bendecís / bendicen bendicen bendeciré bendecirás bendecirá bendeciremos bendeciréis / bendecirán bendecirán bendiga bendigas bendiga bendigamos bendigáis / bendigan bendigan PRETÉRITO IMPERFECTO CONDICIONAL SIMPLE PRETÉRITO IMPERFECTO bendecía bendecías bendecía bendecíamos bendecíais / bendecían bendecían bendeciría bendecirías bendeciría bendeciríamos bendeciríais / bendecirían bendecirían bendijera o bendijese bendijeras o bendijeses bendijera o bendijese bendijéramos o bendijésemos bendijerais o bendijeseis / bendijeran o bendijesen bendijeran o bendijesen PRETÉRITO PERFECTO SIMPLE FUTURO bendije bendijiste bendijo bendijimos bendijisteis / bendijeron bendijeron bendijere bendijeres bendijere bendijéremos bendijereis / bendijeren bendijeren IMPERATIVO bendice (tú) bendecid (vosotros) / bendigan (ustedes) Tomado de <http://lema.rae.es/drae/?val=bendecir>