Logo Studenta

Evolución fonética

¡Este material tiene más páginas!

Vista previa del material en texto

VERBA
ETYMOLOGIAE EXERCITATIONES
AVE!!!
Linguae Latinae Departamentum
Presentación
	Antes de comenzar, diremos qué es ETIMOLOGIA, 
 explicaremos algunas definiciones que utilizaremos a lo largo del curso.
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
ETYMOLOGIA
	Definición: La Etimología es la ciencia que estudia el origen y la “historia” de las palabras.
	etumo + logo : origen de una palabra + palabra, estudio, examen.
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
VOCABULA
	Apócope: Pérdida o caída de un fonema.
	Asimilación: Cambio que sufre un fonema por el contacto con otro.
	Átona: Vocal sin acento.
	Disimilación: Diferenciación de dos sonidos parecidos en contacto. 
	Diptongo: Dos vocales en una misma sílaba en latín : “ae, oe, au” 
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
VOCABULA
	Fonema: Sonido. Unidad mínima de una lengua.
	Hiato: Conjunto de dos vocales de sílabas distintas.
	Contracción: Fusión de dos o más elementos fónicos. 
	Monoptongación: Un diptongo se convierte en una vocal. (=Contracción). Tónica: Vocal acentuada.
	Protónica: Anterior a la sílaba acentuada.
	Postónica: Posterior a la sílaba acentuada.
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
ETYMOLOGIA 
*
	CAMBIOS FONÉTICOS MÁS FRECUENTES	EJEMPLOS
	Síncopa:
 Pérdida de una vocal breve en posición interior entre consonantes. 	calidum > caldo
	Apócope:
Pérdida de la vocal final o de la porción final de una palabra. 	quomodo > quomo > como
	Prótesis:
 Aparición de una vocal inicial (e) delante del grupo inicial s + conson. para facilitar su pronunciación: 	scutum > escudo
	Epéntesis:
 Aparición de un sonido nuevo en interior de palabra, para tratar de solucionar algún problema de pronunciación, como el anterior. Por ejemplo, si después de una síncopa (pérdida de una vocal) entran en contacto varias consonantes. En este caso es frecuente la simplificación, pero puede, a veces, desarrollarse una nueva consonante. 	humĕrum > humru > homro > hombro
ETYMOLOGIA 
ETYMOLOGIA 
*
	Asimilación: 
Un sonido se transforma para acercarse o igualarse a otro contiguo o cercano. Muchos de los cambios fonéticos son producto de asimilaciones, como la monoptongación de los diptongos, la reducción de hiatos a una sola vocal, la simplificación de consonantes geminadas...
Asimilaciones son, por ejemplo, estas evoluciones: 
-st- > -ss- > -s- / -pt- > -tt- > -t- / -xs- > -x-	postpositum > possposito > pospuesto
rupturam > ruttura > rotura
exspirare > expirar
	Disimilación:
 Fenómeno contrario al anterior. Se sustituye algún fonema por otro diferente para evitar la repetición en sílabas inmediatas. Algunos de los cambios vocálicos que veremos se deben a disimilaciones.	roborem > robre > roble
arborem > árbol
animam > anma > alma sanguinem > sangne > sangre /
 quinque > cinque> cinco
hominem > homne > homre > hombre (epéntesis).
marmorem >marmor > mármol
ETYMOLOGIA 
ETYMOLOGIA 
*
	Metátesis: 
Intercambio de posición de algunos sonidos dentro de una palabra
Frecuente intercambio de r y l 
La metátesis es casi general en el sufijo –arium, que tiene esta evolución: -arium > -airum (metátesis) > airo (pérdida de m y apertura de u en o) > ero (monoptongación del grupo ai).	inter > entre ; semper > siempre
 quattuor > cuatro ;
 integrare > intregare > entregar
periculum > periglo > peligro miraculum > miraglo > milagro ;
 parabolam > parabla > palabra
solitarium > soltairum >soltairo > soltero
	Sonorización: 
Cambio de una consonante sorda a la sonora correspondiente. 	petram > piedra
	Palatalización:
 Cambio de la articulación a la región del paladar duro. 	damnum > daño
clavem > llave
ETYMOLOGIA 
Consonantes
ETYMOLOGIA 
*
Veremos primero una vista del paladar.
ETYMOLOGIA 
ETYMOLOGIA 
*
Clasificación de las consonantes
ETYMOLOGIA 
División de las consonantes
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
Vocales 
En latín las vocales pueden ser : LARGAS Y BREVES según en que contexto estén. 
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
ETYMOLOGIA 
*
Semivocales o semiconsonantes: La i y la u pueden funcionar como vocales o como consonantes.
Cuando la u es consonántica, suele representarse con la grafía v.
mittere: la i es vocal / iubere: la i es consonante
ludum: u vocal / uiuere (vivere): u consonante
Diptongos: 
En latín había pocos diptongos. Los más frecuentes son ae, au y oe:
 paeninsula, aurum, poena.
ETYMOLOGIA 
Busca la palabra latina y su correspondiente castellana
ETYMOLOGIA 
*
	amicam	equam	 	oiste	noche
	consilium	concilium	 	salud	hija
	dominam	speculum	 	ver	emperador
	filiam	scutum	 	vedar	diestro
	dextrum	foedam	 	traición	amiga
	fidem	lupam	 	viste	yegua
	sinistrum	dentem	 	segar	dueña
	magistram	voluntatem	 	nombre	consejo
	noctem	imperatorem	 	cruel	escudo
	litteram	adnuntiare	 	sostener	treinta
	legem	salutem	 	noble	mucho
	traditionem	nominem	 	ley	fe
	crudelem	nobilem	 	letra	maestra
	vetare	secare	 	anunciar	loba
	audisti	sustinere	 	fea	voluntad
	videre	vidisti	 	concejo	diente
	multum	triginta	 	espejo	siniestro
ETYMOLOGIA 
0. Latinismos
	Algunas palabras o frases han pasado “tal cual” del Latín son los : LATINISMOS
a priori		honoris causa		non plus ultra
ad hoc			in memoriam		per capita	
alter ego		in situ			persona non grata
carpe diem		in vitro			pro medio
curriculum vitae	ipso facto		quorum	
deficit			locus amoenus		verbi gratia
et cetera		manu militari		vice versa
ex voto			mutatis mutandis	quid pro quo
grosso modo		nihil obstat		a posteriori
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
1. (/-m/>/Ø/)
	”M” final se perdió (/-m/>/Ø/)
	arietem		Italiam		principem
	basilicam		lucernam	satiram
	centuriam		Martem		sirenam
	cohortem		musam		superficiem
	curiam		participem	togam
	inertem		patriam		tunicam
	infamem		personam	vigiliam
	infantem		plebem
	insaniam		pontificem
	
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
2. (/-e/>/Ø/)
	 “–E ” final sin acento (átona) en algunos contextos se pierde.
	(/-e/>/Ø/)
antecedere		deponere		lictorem
augurem		distare			nectarem
censorem		divulgare		Neronem
centurionem 		dominare		priorem
compensare gravare			proconsulem
consulem		inflare			resonare
crucificare legionem		satisfacere
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
3. (/-ū/, /-ŭ/ > /o/)
	“u” átona larga o breve pasa a “o”
		 “–Ū, Ŭ> O”. (/-ū/, /-ŭ/ > /o/)
atrium			libertum		patricium
Augustum		lustrum			postumum
auspicium		manipulum		sacrificium
barbarum		miliarium		tribunum
calamum		nefandum		triclinium
cupidum		nefastum		tropum
imperium		neutrum		viaticum
indomitum		obvium			Ingenium					oraculum
 
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
4. (/ks/ > /x/)
	La grafía “x” pasa como “j” (/ks/ > /x/)
Alexandriam		fixum		 	reflexum
Alexandrum		fluxum			relaxare
Artaxerxes		influxum		rixosum
circumflexum		luxum			texere
coxum			luxuriam		vexare
crucifixum		luxuriosum		Xerxes
exemplum		perplexum		Exercere
prolixum		Exercitum		proxium
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
5. (/k/+/e,i/ > /θ/)
	La grafía“C” + E / I pasa a /θ/ grafía “C” o “Z” (/k/+/e,i/ > /θ/) 
calicem		mendacem		rapacem
convalescere		mordacem		recrudescere
crescere		nascere			resuscitare
feracem		nescium		sagacem
florescere		pascere			salacem
fugacem		perdicem		varicem
lucem			pertinacem		velocem
matricem		precem			veracem
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
6. (/s/+cons > /es/ + cons)
	“S+contsonante”, inicial provoca“E” epentética . (/s/+cons > /es/ + cons)
scabrosum		spectrum		stedam
scalam			spermam		stilum
scandalizare		spiram			stirpem
scoriam		spiritum		stoicum
scribam		spumam		stolam
Spartacum		stadium		stolidum
Spartam		stateram		strigilem
spectaculum		statuam			studium
				stuprum
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
7. (/ai/ > /e/)
	La grafía“AE” –diptongo-, da una “E”. 
			(/ai/ > /e/)
aedificare		Aetnam			paedagogum		
aedilem		Baeticam		paeninsulam
aeginam		Caesarem		praefectum
aemulum		caesuram		praeludium
Aeolum		coaetaneum		praematurum
aerarium		Daedalum		praemonitorium
Aesculapium		daemonium		scaenam
Aesopum		maenadem
aestuarium		Maenandrum
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
8. Grafía “Y” da grafía “I” 
	La grafía “Y” da grafía “I”en castellano era la /ü/ del griego y la “y” latina.
Aegyptum		hydropicum		pyram
Clytaemmestram	Hyperboreum		Scytiam
cyclicum		Hyperionem		hypnoticum
symposium		Cyclopem		hypogeum
synagogam		Cynicum		hypotenusam
syndicum		Dyspepsiam		Lycaeum	
gymnasium		lyram			Gynaeceum
myopem		Hydram		Pygmalionem
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
9. “PH” grafía “F” 
	La grafía “PH” pasa a “F” pasatzen da. La “φ” griega en Latín era “PH” .
asphaltum		phantasmam		phreneticum
asphodelum		pharaonem		Phrygiam
blasphemiam		pharmacum		phisiologiam
graphicum		Pharsaliam		sphaeram
gryphum		Pharum			sphingem
Phaedonem		philologiam		stropham
Phaedram		philosophoam		trophaeum
Phaedrum		philtrum		Phalangem					phospforum
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
10. / θ /th/ pasa a /t/ 
	La grafía griega / θ /th/ pasa a castellano como /t/.
aegisthum		thalamum	 Theseum		
aetherem		thapsiam	 theurgum	
athletam		theatrum	 thiasum
catharticum		thecam		 thium
cathedram		themam Thraciam
catholicum		Thocritum Thrasybulum
citharistam		theologiam thirsum
epithalamum		theologum	 Epitjetum						theoriam
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
11. Grafía “CH” > “C” o “QU”
	La grafía “CH”, pasa al castellano como grafía “C” o “QU”. 
acherontem		chirographum		chronicum
aeschylum		Chironem		chrysolithum
architectum		chirurgicum		echinum
chaldaeam		chlamydem		haeresiarcham
characterem		Chloem			pulchrum
charisma		choleram		schemam
charontem		cholicum		scholasticum
chartam		chorographiam		Chimaeram					Christum
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
12. Oclusivas sordas intervocálicas > sonorizan
	Las consonantes sordas intervocálicas se sonorizan. (/-p-/>/-b-/; /-t-/>/-d-/;/-k-/>/-g)
acetum	clericum	sacratum		Acutum
comatrem	salubritatem	Anatem			draconem	
saporem	Aperturam	fidelitatem		securum	
apricum	frugalitatem	senatorem		Aprilem 	 
legatum	spicam		Blasphematorem 	machinatorem
stratum	Caecare		praelatum		virtutem
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
13. Consonantes dobles > 
se simplifican 
	Las consonantes dobles se simplifican.
abbatem		Atticam			passum
affinem		bacillum		peccatum
affluentem		bellicum		praedecessorem
affrontare		classicum		praeoccupare
ggravare		crystalinum		scissionem
allegoriam		fallacem		stellarem
alluvionem		flagellare		triennalem
attenuatum		occasum		tyrannum
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
14. (/kw/> /k/, /ku/, /gu/, /g/, /θ/)
	La labiovelar latina o grupo de velar + semiconsonante puede evolucioar a las grafías “QU, QU, C, CU, G, GU” . (/kw/> /k/, /ku/, /gu/, /g/, /θ/)
aequanimem		quaerere		quintalem
antiquam		quaestionem		Quintilianum
aquaeductum		quaestorem		Quintum
aquam			quadem			Quirinalem
aquilam		quando			sequacem
liquatum		quartanam		squalum
quadrigas		quasi			squamam
quadrupedum		quaternionem
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
15. (/ns/>/s/)
	El grupo “NS” latino da en castellano “s”. Tras una asimilación y una simplificación. 				(/ns/>/s/)
ansam			pinsare			transfugam
constare		sensum			transfusionem
desponsare		trans			transgerssionem
mensam		transalpinum		translatum
mensem		transatlanticum		translucidum
mensuram		transcendere		transmissorem
monstrare		transcursum		transponere
montensem		transfigurare		pensare						transformare
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
16. Síncopa
	Vocales latinas átonas postónicas internas sufre se pierden. (“síncopa”).
aequiparabilem	insulam			praedicabilem
asinum		irrevocabilem		regulam
calidum		manicam		resolubilem
diabolum		monstrabilem		stabilem
dominicum		nobilem		stabulum
ineffabilem		nubilum		tabulam
ineluctabilem		operam			venabulum
inexorabilem		permeabilem
inexpiabilem		plausibilem
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
17. TI, TE, CI, CHI, CE,CHE + vocal” > “Z” o “C”. 
	Los grupos interiores latinos ante vocal “TI, TE, CI, CHI, CE,CHE + bokale” > “Z” o “C”. (/t/+yod, /k/+ yod >θ).
acutiare		cremationem		nationem
aequatiorem		diligentiam		negotium
aequinoctialem	factionem		patientiam
allocutionem		gradationem		plateam
attributionem		gratiam			potionem	
brachium		haesitationem		puntionem
calceare		lanceare		rationem
claudicationem	Martium		sationem
				 traditionem
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
18. (/-b-/; /d/; /g/ > Ø)
	Voc+/-b-/; /d/; /g/+VOC o L o R oclusivas sordas latinas intervocálicas (o entre vocal y L / R) se hacen fricativas y a veces desaparecen. 
			(/-b-/; /d/; /g/ > Ø)
	alligare		limpidum		regalem		
	cadere		litigare			rodere
	credere		luccidum		rugitum
	crudelem		paradisum		rumigare
	fidelem		pedonem		sucidum
	legalem		radere			taedam
	legere		radicem		traditorem
	ligare		rancidum		turbidum
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
19. PL-, FL-, CL-, ....
	A) “PL-, FL-, CL-, >LL”. Se mantienen en cultismos, dialectalismos y en algunas palabras se mantienen. 
	B) “Konts+PL-, FL-, CL- > CH (/č/) 
	C) “FL”- a veces pierde la f. (/fl/>/l-/) 
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
19. PL-, FL-, CL-, >LL o se mantiene (a)
amplum		flavum			plectrum
clamare		Floram			plenilunium
claudium		plagam			plenum
clausulam		plantam		Plinium
clavem			planum			plorare
Cleopatram		Platonem		Plutum
clepsidram		Plautum		pluviam
claccidum		plebem			Flammam					plebiscitum
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
19. (/fl/>/l-/) (c)
Amplum		flavum			plectrum
Clamare		Floram			plenilunium
Claudium		plagam			plenum
Clausulam		plantam		Plinium
Clavem		planum			plorare
Cleopatram		Platonem		Plutum
Clepsidram		Plautum		pluviam
Flaccidum		plebem			Flammam					plebiscitum
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
20. (/ŭ´/>/o/)
	ŭ breve latina tónica pasa a > O. 					(/ŭ´/>/o/).
angustum		gulam			surdum
buccam		gurdum			truncum
bullam			guttam			turpem
burram		lucrum			turrem	
corrumpere		lupum			tussem
cumbam		lutum			ulmum
currere		muscam		undam
curtum		mustum		fluxum					 puteum
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
21. (/ĭ´/>/e/)
	“ĭ” breve latina tónica pasa a > “e” . 					(/ĭ´/>/e/)
	bibere			duritiam		sagittam
	blitum 			inde			siccum
	cibum			linguam		silvam
	circum			litteram			sinum
	cistam			malitiam		sitem	
	cirrum			nigrum			spissum
	committere			pilum			tripedem
	convincere			pirum			viridem
					vittam
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
22. (/ŏ´/>/ue/)
	“O” breve tónica se diptonga en /ue/. 				(/ŏ´/>/ue/)
absolutum		grossum		portum
antepositum		hortum			rotam
bonum			hostem			sholam
contum		molam			socerum
cornu			nostrum		solidum
chordam		novem			sortem
focum 			pontem			volutum
fortem			populum		Forum						porcum
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
23. “-LL-” , “–NN-” >”-ll-” –ñ-
	“-LL-” y“–NN-” se palatalizan, pasando a grafía “ll-” –ñ-. 
		(/-l:-/ > /-ļ-/ /-n:-/ > /-ņ/)
annum			capillum		grunnire
ballaenam		castellanum		mollem
bellum			collarem		pannum
caballum		decollare		sannam
cabannam		follem			stannum
caepullam		gallinam		thallum
callum			gannitum		vallatum
cannam		grillum			vallem
				villam
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
24. (/ĕ´/ > /ę/ > /ie/)
	E breve y acentuada da el diptongo IE. 			(/ĕ´/ > /ę/ > /ie/)
bene			leporem		pernam
centum		mel			petram
decem			membrum		serram
desertum		messem		 servam
equam			metum			terram
febrem			nebulam		ventrem
ferum			pedem			ventum
hederam		pelagum
herbam		pellem
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
25. Consonantes finales > Ø
	Las consonantes finales se pierden en castellano. Excepto –M > N en monosílabos; S, -L se conservan; –R pasa adelante. (/-m/ > /-n/)
ad		copias		post		tempus
aliquod	corpus		quadruplex	thermas
ambages	fauces		quam		Thermopylas
ambos		insidias		quem		Thesmophorias
animal		Manes		quid		Athenas		
minus		sub		caput		Penates		
					tam
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
26. (/f/ > /h/ > /Ø/)
	Por influjo del euskara la F- inicial en castellano se hace H aspirada. A partir del S. XVI se pierde. 
			(/f/ > /h/ > /Ø/)
fabam		fabulam	facere		faenum
falconem	farinam		farturam	fatum
fel		ferire		ferrum		fibram
ficum		filum		findere		formam	
formicam	fossam		fumum		fundum
fungum	furcam		furorem	furtumfuscum												
	
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
27. (/oi/ > /ę/ > /e/)
	Diptongo latino con grafía “oe” se monoptongó en “e” . 
			(/oi/ > /ę/ > /e/)
amoenum	Boeotiam	coeliacum	coenobitam
comoediam	Croesum	choerilum	foederare
foedum	foenum		foetidum	Moesiam
oboedientem	Oeagrum	oeconomicum	oecumenicum
oedipum	Oenomaum	oestrum	Oeram
Phoebum	Phoeniciam	poenam		soloecismum				 tragoediam		
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
28. (/ĭ/ > /e/)
	“i” breve átona pasa a “e”. 
			 (/ĭ/ > /e/)
brevitatem	caerimoniam	circare		contunere
fricare		gravitatem	imperatorem	inimicum
integrum	intrare		involutum	levitatem
minorem	minutum	navigare	novitatem
ordinare	originem	picare		pigritiam
piscare		plicare		providere	timorem				 virginem					
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
29. “-ct-” grupo interior > “ch” 
	Grupo interior “ct” da “ch”. 
	(/-kt-/ > /-it-/ > /-č-/, grafia: -CT- > -it- > -ch- “yod 4a”)
			CINCTUM > cincho
En cultismos se mantiene o se pierde la /k/, sin palatalizar la /t/. (grafía: “-CT- > -t-”)
			DELICTUM > delito
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
29. (b)
arcticum	auctorem	cataractam	cinctum	
delictum	despectum	dictatum	dictum	
distinctum	ductum	filictum	fructum 
lectum	luctam	luctatorem	noctem	
octo		planctum	refectum	respectum
sanctitatem	strictum	tectum	tractare					 tructam						
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
30. Síncopa 
	Las vocales átonas protónicas, se pierden menos la -A- (síncopa)
amaricare	aperire		benedictum	bonitatem
carricare	civitatem	collocare	comparare
*consutura	crudelitatem	delicatum	eremitam
fabulatorem	follicare		honorare	iterare	
laborare	litteratum	maledictum	operare
pectoralem	populatum	saecularem	solidare					 veritatem		
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
31. MN-, -NG-, -GN-, -ND-, 
-NI-, -NE- + vocal > /ñ/ 
	-MN-, -NG-, -GN-, -ND-, -NI-, -NE- + vocal se palatalizan en > /ñ/ . 
	Se mantienen en los cultismos. 
araneam	Britanniam	calcareum	cuneam
damnum	dominum	extraneum	grunditum
lignum		magnum	pineam		praegnare
pugnum	quinionem	scamnum	scrinium
seniorem	signa		somnum	stagnum
stamineam	tam magnum	tangere		vineam				
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
32. “AU-” > “o” 
	El diptongo “-AU-” monoptonga, aunque proceda de -AL + cons. > “o” . (/au/ > /o/ /al/+cons. > /au/ > o + cons.)
alterum	aucam		audire		aullam	
aurificem	aurum		ausare		aut	
baucalem	calcem		caudam		caulem	
causam	cautum		falcem		laudare	
lautiam	*lautianum	Maurum	paucum	
pauperem	pausare		saltum		taurum
				 thesaurum						
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
33. Metátesis 
	Metátesis a) simple: un sonido cambia de lugar en una palabra b) recíproca: : dos sonidos intercambian sus lugares . En caso de estar en contacto se llama =“interversión”
acerem	animalia	appectorare	capitulum
catenatum	crocodilum	crustam	graphium
integrare	integratum	inter		miraculum
parabolam	*pectorina	periculum	piperem	
praesaepem	pro		quattuor	semper
sibilare	spatulam	super		teneru		
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
34. (/ŭ/ > /o/). 
	“U” breve átona pasa a “o”. Se mantiene en cultismos.
		 	(/ŭ/ > /o/)
angustare	cucullum	cuminum	cumulatum
curtare	curvare		ducalem	duplare	
duplicare	epistulam	gubernare	gulosum
lucratum	nucalem	putare		recuperare
sturninum	subornare	superare	superbiam
superponere	supersedere	supportare	umbiculum
				 urticam		
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
35. Síncopa 
	Algunos grupos consonánticos internos, producidos por síncopa, se resolvieron así: 
	-c´l-, -g´l-, -t´l- > -j-
	(/-k´l-/./-t´l/. > /-j-/)
	Cons.+c´l-, -g´l-, -p´l > -ch-
 (cons.+ /-k´l-/./-g´l-/./-p´l-/ > /-č-/)
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
35. 
acuculam	annuculum	apiculam	articulum
auriculam	butticulam	cernicula	cingulum
claviculam	cubiculum	faculam		folliculum
graculum	lenticulam	oculum		oviculam
pellicula	regulam	sorticulam	speculum
tegulam	trunculum	vetulum	*vinciculum				 vulpeculam			
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
36. (/ai/>/e/: [ai]>[ei]>[e])
	Diptongo -AI-, distinto del antiguo AE latino, se monoptonga en castellano. 
	(/ai/>/e/: [ai]>[ei]>[e])
-ARIUM/ -AM > ario/-a > ero/-a
basiare	calidarium	Caprariam	carnarium
cerarium	cocturarium	cuparium	dentariam
facturam	ferrarium	granarium	lactosam
laicum		lignarium	magistrum	malefactorem
operarium	primarium	quadraginta	ripariam
sagitarium	salarium	solitarium	thesaurarium
 				 tractum			
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
37. Disimilaciones 
	Disimilaciones: a) parciales: un sonido o sílaba se transforman por la proximidad de otro afín (imitación)” b) totales: se suprime un sonido o silaba. 
animam	aratrum	arborem arboretam
carcerem	commilitonem	communicare	fragrantem
immunem	laetitiam	lilium		marmorem
proprium	proram		prorsam	prostare
quinquaginta	roborem	solstitium	stercorare
stultitiam	taratrum	temperare	tripartitionem
				 triticum					
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
38. “–LL-,LE+bok” > “ll” , “j” 
	Los grupo internos “–LL-,LE+voc.”, LI+voc. se palatalizaron “ll” o “j”. 
			(/-l/+yod>/-j-/,/-x-/)
alienum	alium		battualia	cilia
concilium	consilium	cordolium	despoliare
erviluam	filium		folia		humiliare
malleolum	meliorem	milium		milia	
molliare	mortualia	mulierem	muralia
paleam	taleare		taleolam	victualia				 virilia			
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
39. Hiatos > Ø
	Los hiatos latinos y romances tienden a desaparecer.
Por contracción : voc + voc = voc
Formando diptongos.
Sufriendo metátesis.
Perdiendo una de las dos vocales. 
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
39. 
aream		basium		coagulare	coagulum
cogitare	comedere	cooperire	digitum	
duos		fastidium	februarium	fidem	
frigidum	glaream		manuaria	ostream
pedem		puteolum	rubeum		sedere	
sibi		sigillare		sigilum		temporaneum
				 tibi
				
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
40. “E” > “I” 
	En algunos casos “E” latina pasa a “I”. 
“É” cuando era tónica.
“E” cuando era átona. 
adducere	adhaerare	adscribere	affluere	
calamellum	carpentarium	castellum	cereum
cingere		concludere	concurrere	decembrem
defunctum	denarium	deputatum	fervere	
gregem		legem		meam		regem	
				 Scandere	 					
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
41. Epéntesis 
	Epéntesis : A veces a consecuencia de una síncopa se pueden dar grupos raros de consonantes, llegando a surgir otra consonante epentética. 
alaudam	brochum	cinerare	colluminare
*faminem	feminam	*ferruminem	*figicare
foliatilem	hominem	humilem	*leguminem
luminaria	maculam	mattianum	nominare
*praenominem	*pronominem	rememorare	seminare
staminem	stellam		stuppaculum	tremulare				
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
42. Otras asimilaciones 
	Se dan en castellano otras asimilaciones.
adscriptum	aptare		comitatum	comitem
exsecrabile	exsequias	exsistire 	exspectatorem
exspirare	exspoliare	exstingire	exstirpare
exsudare	exsultationem	limitare		postcaenium
postpositum	rupturam	saeptum	scriptorium
sculptorem	semitam	semitarium	septem
				 temptare
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
43. “h” Latina
	En Latín clásico era una aspiración muy débil, representada por una “H”. Tras perderse en el S . XVII se comenzó a escribir. 
abhorrescere	erilem		Hamilcarem	Hannibalem
harenam	Harmodium	Harmoniam	harpam	
harundineum	haruspicem	Hasdrubalem	hastam
Helenam	helleborum	hendiadys	horminum
incohare	inflare		operam		ossum
				 Prehendere		
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
44. “I” inicial consonántica > (/j-/) 
	“I” inicial consonántica (/j-/) da estos resultados:
Se mantiene como consonante ante /a/, /e/ tónicas como fonema /y/ grafía y.
Tras /a/, /e/ átonas se ha perdido.
Ante /o/, /u/ ha dado /x/, grafía j
ETYMOLOGIA*
ETYMOLOGIA 
44 b.
adiunctum	lacchum	iacere		iactare	
iam		iambum	Iapetum	imiperum
iniustum	iocum		Iovem		Iovis
iubilaeum	iubilationem	Iudaeam	Iulium	
iumentum	iunceam	iuncum		Iunium	
Iuppiter	iurare		iustitiam	iuventutem
				 praeiudicium			
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
45. (/o/ > /u/)
	Excepcionalmente “O” da “U”en castellano.
cognatum	complere	completum	doctum
dormientem	foraneum	iocatum		iocularem
localem	locellum	mollire		nodosum
nodum		orditum	polire		politorem
politum	polypum	pollicarem	sortitum
tofum		tollere		tondere		tonsum
				 torcularem		
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA 
Bibliografia
	M.V. Bello Berlin et alii. “Verba”. Ediciones Clásicas. Madrid. 1998
	Fernando Lázaro Carreter “Diccionario de términos filológicos”. Ed. Gredos. Madrid. 1974.
	UZEI “Hizkuntzalaritza 1 eta 2”. Elkar argitaletxea.
ETYMOLOGIA 
*
ETYMOLOGIA

Continuar navegando