Vista previa del material en texto
ETSA Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku anentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takatai El 10 de diciembre de 1948, la Asamblea General de las Naciones Unidas aprobó y proclamó la Declaración Universal de Derechos Humanos, cuyos artículos figuran a continuación: DISTRIBUIDO GRATUITAMENTE POR EL MINISTERIO DE EDUCACIÓN PROHIBIDA SU VENTA HIMNO NACIONAL CORO Somos libres, seámoslo siempre, y antes niegue sus luces el Sol, que faltemos al voto solemne que la Patria al Eterno elevó. CORO DEL HIMNO NACIONAL ESCUDOBANDERA SÍMBOLOS DE LA PATRIA D ek ap ak u ij um ku a ne nt ai m ja t ak at ai - E ts a 2 Cu ad er no d e tr ab aj o M at em át ic a 2 - A w aj ún PERÚ Ministeriode Educación 222222222222222222222222222222222222 A w aj ún A w aj ún Matemática 2 Cuaderno de trabajo El 22 de julio de 2002, los representantes de las organizaciones políticas, religiosas, del Gobierno y de la sociedad civil firmaron el compromiso de trabajar, todos, para conseguir el bienestar y desarrollo del país. Este compromiso es el Acuerdo Nacional. El Acuerdo persigue cuatro objetivos fundamentales. Para alcanzarlos, todos los peruanos de buena voluntad tenemos, desde el lugar que ocupemos o el rol que desempeñemos, el deber y la responsabilidad de decidir, ejecutar, vigilar o defender los compromisos asumidos. Estos son tan importantes que serán respetados como políticas permanentes para el futuro. Por esta razón, como niños, niñas, adolescentes o adultos, ya sea como estudiantes o trabajadores, debemos promover y fortalecer acciones que garanticen el cumplimiento de esos cuatro objetivos que son los siguientes: 1. Democracia y Estado de Derecho La justicia, la paz y el desarrollo que necesitamos los peruanos sólo se pueden dar si conseguimos una verdadera democracia. El compromiso del Acuerdo Nacional es garantizar una sociedad en la que los derechos son respetados y los ciudadanos viven seguros y expresan con libertad sus opiniones a partir del diálogo abierto y enriquecedor; decidiendo lo mejor para el país. 2. Equidad y Justicia Social Para poder construir nuestra democracia, es necesario que cada una de las personas que conformamos esta sociedad, nos sintamos parte de ella. Con este fin, el Acuerdo promoverá el acceso a las oportunidades económicas, sociales, culturales y políticas. Todos los peruanos tenemos derecho a un empleo digno, a una educación de calidad, a una salud integral, a un lugar para vivir. Así, alcanzaremos el desarrollo pleno. 3. Competitividad del País Para afianzar la economía, el Acuerdo se compromete a fomentar el espíritu de competitividad en las empresas, es decir, mejorar la calidad de los productos y servicios, asegurar el acceso a la formalización de las pequeñas empresas y sumar esfuerzos para fomentar la colocación de nuestros productos en los mercados internacionales. 4. Estado Eficiente, Transparente y Descentralizado Es de vital importancia que el Estado cumpla con sus obligaciones de manera eficiente y transparente para ponerse al servicio de todos los peruanos. El Acuerdo se compromete a modernizar la administración pública, desarrollar instrumentos que eliminen la corrupción o el uso indebido del poder. Asimismo, descentralizar el poder y la economía para asegurar que el Estado sirva a todos los peruanos sin excepción. Mediante el Acuerdo Nacional nos comprometemos a desarrollar maneras de controlar el cumplimiento de estas políticas de Estado, a brindar apoyo y difundir constantemente sus acciones a la sociedad en general. Matemática 2 ETSA 222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222 Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku Dekapaku ijumku anentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takataianentaimja takatai A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún A w aj ún Ministerio de Educación Dekapaku ijumku anentaimja takatai Etsa 2 Awajun Cuaderno de trabajo - Matemáticas 2 - Awajún ©Muun ayamtai Av. De la Arqueología cuadra 2, San Borja Lima, Perú Teléfono: 615-5800 www.gob.pe/minedu Cuarta edición, 2020 Tiraje: 6072 ejemplares Impreso en setiembre 2020Agaju Luster Juep Sanchez Chicham agakmaun diisu Eugenio Esash Shawit Takata jetemjuku (Digeibira-DEIB) Segundo Bakuants Cuñachi Dakumjamun batsaku Kelly Joanna Santamaría Farro Dakumkau Archivo Digeibira-DEIB Pegkejin kuwitamjuku Mabel Mori Clement Najankamu jitai: Impreso en EDITORIAL ROEL S.A.C. Pj. Miguel Valcarcel Nro. 361, Urbanización San Francisco, Ate - Lima RUC 20122879331 Setiembre 2020 Perú papi agakmau ukutaijin awayamui N° 2020 - 05659 Todos los derechos reservados. Takasu iniskek ujumkesh ashikesh patakaik jimaitsui Perú nugkanum najankamu Dirección General de Educación Básica Alternativa, Intercultural Bilingüe y de Servicios Educativos en el Ámbito Rural Dirección de Educación Intercultural Bilingüe Daa batsaktin Daag: Chimpimtaig: Ayamtaig: Pajutaig batsatkamu: Jintinjin: Mijan: Uchi nuwauch, aishmag papijam ainau: Takaku unuimatai papiya juka aminui ame waimataigmin shíig awatamkattawai yaweakas unuimamainun. Juka takaku unuimatai papik ujumak jintinkagtin tuwagka awajunti aents aidauti aminai anentaimsa agagmauwai juti chichamen shiig utujimkas wakekegat yachametnum emkatnume tusa tuja juju papí takamunak jintinjamin yaimpaktatui duku apa, apachum tikish pataim aidaushkam. Juka umikmauwai amek Takastin tsanitaigmijai nuwauch aishmag aidaujai ijunjam takakum unuimagtatme. Papijum takakum dekas shiig wainkattame amina nugkem nuniakum pataim ainaush eme anentsa diit nuwigtu ikam batsata dusha ajantusa diistatme kuitamat anentai jukittame. Nuwigtush pataimijai anenisa chichamtin dakunkut atunika chichasa pujut unuimagtatme. Papigma papí takaku unuimataiya nunu puyatjusam amina jintinjamnujai takakmek unuimagtatme wasugkamat, kantamat, nampet dakumat, ikaumau, atanmau, akanmau, uyunmau nuwigtu dakunkut dekapat nuniakum ejetatme ame kanagmaujum. ¡Ijunja unuimajagmi! Iwainamu Umiktin 1 Yujag juwaamu Takastin 1. Ii batsatkamunmash waji yujagkea juunua 10 2. Wajukuu nugkamma yujagkesh juutaita 14 3. Yujag juuktasa atsumtai dekaami 18 4. Yujagke pegkegji dekaami 22 Unuimagmaun iwainmamjai 26 Umiktin 2 Ajakmamu Takastin 5. Nugka ajakmamain mamikjami 28 6. Ajak ajakmamain etegkeamu 32 7. Ajáka neje yapajia yuwamu 36 8. Nugka kuwitamku ajak iwajami 40 Unuimagmaun iwainmamjai 44 Umiktin 4 Duwejai najanat Takastin 13. Duwe najaneamu dekaami 64 14. Duwejai takastatku ijagmat dekaami 68 15. Duwejai najankamu takatai dekaami 72 Unuimagmaun iwainmamjai 76 Umiktin 3 Kuntin egamat Takastin 9. Kuntin najaneakmau dekaami 46 10. Ii nugke dekaami 50 11. Kuntin maaku atsumtai tsuwaamu dekaami 54 12. Juti inajua yutai dekaami 58 Unuimagmaun iwainmamjai 62 Umiktin batsatkamu Umiktin 5 Ajakma juwaamunum pachinkami Takastin 16. Anendaisa yainit unuimagmi 78 17. Ajakmaku anenjutai dekaami 82 18. Ajakmamu najana dukap tsawantai ukusa yutai dekaami 86 Unuimagmaujun iwainmamjai 90 Umiktin 6 Namak maut dekaami Takastin 19. Yumi kuwitamkami 92 20. Namaka batsamtaiji dekaami 96 21. Namak maatasa atsumtai dekaami 100 22. Namaka pegkegji sukagtamu dekaami 104 Unuimagmaujun iwainmamjai 108 Umiktin 7 Awantua najantai Takastin 23. Yama nagkamku awantua najantai jintiamu dekaami 110 24. Awantua najanku atsumtai dekaami 114 25. Awantua najantai dekaami 118 26. Awantua najankamu takatai dekaami 122 Unuimagmaun iwainmamjai 126 Umiktin 8 Takatainum pachinkami Takastin 27. Takatai takastin namikjami 128 28. Jega takaku atsumtai dekaami 132 29. Takatai yapagka takat dekaami 136 30. Takatai imanji ajamu dekaami 140 Unuimagmaun iwainmamjai 143 Dakumkamu diisam aikta. • Waji yujagkea juukaish yutaita. • Makichik shuwiya tseemenish wajupaK akatua, 10 atsa ujumkeash ain nuniashkush 10 nagkaesuash awa. • Yujagnash wajupa kuwashta juuka waketin ainawa. Yamai unuimajagmi pujutnum utugchat epegkeamu. Umiktin Yujag juwaamu • Yupanajai nuwigtu tuntsaikjai ijumja jiyamu. • Yupanaja nuwigtu patsemjauchjai ijumja jitai, atanbau takasa jiyaku wainbau dekapatai 20 nuwigtu. • Ausa anentaimsa utunchak jiyamu. • Watignum takasa jiki iwainamu. 1 10 Dakumkamu diisam aikta Ii batsatkamunmash waji yujagkea juunua Yujagkesh dakumkamunmash wajupa wainjume. Shuwiya tsamajush utugka dekanua. Wajukua ima kuwashat awa tsamaju chanagjai apatkamash. Yujagkesh wajuk etegmainaita. Apa nuniashkumesh tikich muun ame waintaijum iniasta. Shuwiyash ikamak atsa ajanmak ima kuwashat jumainait. Wagka. Shuwiyanash yaki ima senchi yuinawa. Wagka. Iina muunjig jutik dekapajui: apattsag, untsuji, nii wainmaun, takamun tujash wainchamunak dekapa wajakchauwai. 1 Takastin Dakumkamu diisam aikta 11 111111 Anentaimsa diisam aikta. Roberto ajawai 18 shuwiya tuja Carlos ajawai 12. Wajupa shuwiya ajawa mai ijumjamash. • Tuntsaik jukim takakum ejeta wajupa jinua. T K 1 2 1 8 + Ayamu: shuwiya mai ijumjamak ajuinawai. Ijumja jiitai ame jiikium nunu kumpajum jiikmaujai apatkam diista. Mina ajutui Carlos ajawai Makichik, jimag Mina ajutui Carlos ajawai Carlos ajawai 12 a. Yupanajai takakum carlos Robertojaish wajupa shuwiya ajuinawa nuu ejeta. Betekmata ijumja dekapaja jiikmau: b. Marcia ijumja jiyamun jutik nagkamae, yaigta ashimkati nuniakum ejeta ijumja dekapaja jikmau. 18 + 12 = T K 1 8 1 2 + 18 10 8+ 12 10 2+ + T K T K 1 3 1 7 T K 1 3 1 7 T K T K T K 1 + + Ayamu: Roberto y Carlosjai ajuinawai shuwiya. Kuwashat awai ijumja dekapaja ejemauk esetjam diista. 13 222222222 Sabino juuke 18 yaasun José juuke 6. Yaasnash wajupa juukaje ashi ijumjamash. Tuntsaikjai takakum jíikta. T K 11 8 6+ Ayamu: Sabino y José ajuinawai shuwiya. 333333333 José yuwiin kanunum juki emawai. Yama jinkug jukine 19 yuwiin. Patasag jukine 11. Yuwinash ashi ijumjamash wajupa jukine. Patasag jukine 11. Yuwinash ashi ijumjamash wajupa jukine. Patasag jukine 11. Yuwinash ashi ijumjamash wajupa jukine. Daniel dekatatus wakegawai yuwiinash wajupa jukie tusa nuniak jutik takas ejene. 19 10 9+ 11 10 1+ + + Ayamu: José yuwin jukie. Ame ejemau kumpajum ejemaujai apatkam diista. Jintinjamin iniasta utujimkumek. 14 Wajukuu nugkanma yujagkesh juutaita Chichasagmi. • Kumpagmijai chichasta. • Ikamia yujagkesh wajupa apuita. • Ajanmaya yujagkesh wajupa apuita. • Kuchanmaya yujagkesh wajupa apuita. Apa nuniashkumesh tikich muun ame waintaijum iniasta. Wajupa nantu asag nejeawa yujagkesh. Yujagkesh wajukuu nugkanma ainaita. 2 Takastin Ii muunjig tsawag yujag nejeknak mamikis dekaa wajakuwai nuwigtushkam tsawan kuntin wiyagtan, yumi tepeatnun, ajak ajakmatnunashkam dekawai. 15 Anentaimsa ausam aikta. 111111 Luis wainkae 18 achun nuwiyan susae 8. Wajupa achush juwatkae nunu ejeta jutik takasam. Ame jikium nunu kumpajum jikmaujai apatkam diista. Jintinjamin, utujimkumek iniasta. T K 1 8 8 • Juan abacojai takasa jutik ejene. • Dora jutik ejeyi. Betekmata. 18 – 8 = 10 + 8 – 8 10 + 0 10 + 0 10 T K T K + + – – 18 10 10 0 8 8 8 T K 1 8 8– 16 222222222222222222 • Rufino atanmaun jutik takase, nuniak takasmaujin etsejui. • 8 chik ajutmaunmayan atankijai 8 chik dutikam juwatjukchae. Nuna agajai 0. • Tuja 1 tunui juwatja nunak agajai 1 dutikam 10 jinu. T K 1 8 8– 1 0 Juan, Dora, Rufino takasmau apatjam diista atanmau ejemau. Ejemash betekchau ainatsuak. Ejemau: Luisnak juwatkae achu. Juwatjawai achu. Ajutmayi 26 achu, sujukmaijai jimaituk. Wajupa achu juwatjuke. T K26 13 T K 2 6 1 3– 333333333333333333 Ajutui 17 achu, mina dukug wainak ajampuse 9 achun. Yamaish wajupa achu ajutua. 27 9 T K Yamai ajutui achu. Takatjum apatkam diistajum, ame ejemau kumpajum ejemaujai, utujimkumek jintinjamin iniasta. 17 444444444 Miguel wasugkamak tseke, tseke jegawai yujag batsakmaunum. Nagkami tsekeakug 12 jegante. Wajupa agkajunash tseke nagkaikiya jegamainaita 21 nuwish. Recta numericanum iwainakta nuniakum betekmata ikaugka jiitai. Rosa nágkamas tsekeakug, 8 jegantetuja18 jegantasash wajupa agkajuna nagkaemainaita tsekesh. Recta numericanum iwainakta nuniakum betekmaata ijumja dekapaja ejemau. Wasugkamami tseket. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 18 12 + – = = 18 Tsekemainai ankajun + =12 Rosa jegattawai dekapatai apujamunum. Yamai Rosa tsekeawai, niig wakegawai 12 ukunum tseke wakitkitatus. Waji dekapatai pujamunmag jegati. Recta numericanum iwainakta nuniakum betekmata atanmau. Takatjum, ame jiikmau kumpajum jiikmaujai apatkam diistajum, utujimkugmek jintinjamin iniasta. 21 18 Yujag juuktasa atsumtai dekaami Chichasagmi. Kumpagmijai chichasta. Wajupa aents yujagnash yuinawa. Wajupa aishmag nuwan nagkaiki awa yujag juwamunmash. Aentsush wajupa uyainash ichiinawa. Apa nuniashkumesh tikich muun ame waintaijum iniasta. Yujag kuwashat juuktasaish ajakash utugnawa. Iina patajish yujagnash wajuk tinamdaiyainawai. Tsegken ayaimu esantish wajupakita. Juti muunji yujagnak dukap juuka ita wajakuwai, pataji kuwashat asamtai nuna ajamsatatus, uchinak yumiskanak senchi ayujachui. 3 Takastin 19 111111 Yujag aina nujai wasugkamami. Kumpajum kampatum ipaata wasugkamami tusam. Nuniakun yujag naimja jukita. a) Yujagkesh wajuku ainawa, tikich aina dusha wajinma yapajinua. b) Ejeta yujag wajuk anentaimsa batsakmauwaita. Yamaish tuki minimainkita jimag dakumkata dutikam usuam agkajunum dekapaja agatai agajam enkeata. Yaas usua matsakmau diista. Yamaish tuki apugmaita nunu dakumkata dutikam dekapaja agatai agajam enkeata. Maki makichkitijum pachimnaetsuk najanatajum, yaasjai aintsa dekas emamu. Nuniakum kumpajum yamaish waji minawa nunu apujata tita. Ame ejemaujum kumpajum ejemaujai apatkam diista, utujimkumek jintinjamin iniasta. 8 18 82 15 6 66 20 111111111111 222222222222222222 Anentaimsa ausam aikta. 333333333333333333 Jimag uchi shiig batsak ijumjae yujagken jigkajin dutika batsaje japinbau aina duwi. Nunu diisam betekmata tuu wemainaita nunu. Yujag dakumkata ii takasji numamtin, nuniakum ashi betekmata akanjamunum. Pedro yujagken ijumag batsawai patatkau minitta nujai betekchau ati tusa nunu yujagkek ainaitak. Wajupa shuwiya egkemainaita agkajunmash. Miguel yujagken juwawai kashi kashinig tujash yamaya junak yau jukmaun inagkeas juwawai. Yujagnash 4 tsawannumash wajupak juktigki. Ejemau: agkajua awig egkemainai shuwiya. Ejemau: Miguel sup tsawantinig juktatui. Yujag Jakimtijamuji Kuwastaji 23 26 29 21 444444444 Pepe Elenajai weaje yujag juukmi tusag. Maki makichik juukaje juju iwainamuwa juna. a) Yaa imaa kuwashat juuke yujagnash. Wajupa nagkaekine. b) Yaa juuke ujumchekesh. Wajupa ujumchekea juuke. • Yama nagkamchaku inimaunak jutik ejene. Pepe Elena • Rosa jutik ejene. Tikich inimauwa aunak. Rectajai takas. Ejemau: Pepe ajawai Elena nagkaesau. Ejemau: Elena juuke Pepe jukmauwa nuna wakettsau. Yujag ainau Pepe Elena Achu 27 22 Shuwiya 23 21 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 Ame ejemaujum kumpajum ejemaujai apatkam diista, utujimkumek jintinjamin iniasta. 22 Yujagke pegkegji dekaami Kumpagmejai chichasta. Dakumkamunmash wajupa yujagkesh wainjume. Nuwa ainaush wajupa yujagnash juwawa. Wajiyai juuke yujagnash. Apa nuniashkumesh tikich muun ame waintaijum iniasta. Makichik aents uwagtinush wajupa yujagjaiya najanmainaita. Uchi ainaush umutai yujagjai najanamunash umumainkaik. Wagka. Yujag ainai ikam, yujagkek shiig pegkejai ashii yaijatnai juti iyashin pegkeg pujutnum, junak makichik, jimag, kampantum, aents ainau juumainai. 4 Takastin 23 111111 Papii augmau jegakui dakumjamunum, Bertha yujumkan dita inagmaun inagkae. Tawap umikmauwa nunu disam aikta. Umutai umikmau Dukapji Uyai 9 Achu 10 Kugkuk 18 Makichik tawapnum daa batsaji. a). Juju watignum takasam iwainakta. Yujag umutai umikmau b). Iniibau aikta. Berthash waji yujagna umutainash imá kuwashat najanae. Waji yujagna umutainash ima ujumak najanae. Wajupa kuwashta umutainash umike uyai kugkukjai apatkamash 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Akanjamu 1 Uyai Akanjamu 2 Achu Akanjamu 3 Kugkuk Akanjamu 4 Tsamau Akanjamu 5 yumug Ame ejemaujum kumpajum ejemaujai apatkam diista, utujimkumek jintinjamin iniasta. 24 222222222222222 Pepito weyi yujag umutai najana sujutainum, sumaktatus jegan wainkae akike agaja anugkamun. a). Watignum iwainakta yujag umutai najanamu akike ainau. 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Akanjamu 1 Uyai najanamu Akanjamu 2 Achu najanamu Akanjamu 3 Kugkuk najanamu Akanjamu 4 Tsamau najanamu Akanjamu 5 Yumun ijugmau b). Waji umutai najanamuwa imá akik ainawa. ch). Waji umutai najanamuwa iman akikchau ainawa. d). Raúlash wajupa akikmamainaita umutai kugkuk najanamun tikich uyai najanamun sejamiu akush. g). Yujag uyai umutai najanamush akikesh wajupa wakektsaya awa umutai kugkuk najanamujaish Ame ejemujum kumpajum ejemaujai apatkam diista. Dewakchamu ati shiig diista. Uyai najanamu S/ 12 Achu najanamu S/ 15 Kugkuk najanamu S/ 16 Tsamau najanamu S/ 3 Yumug ijugmau S/ 1 25 Dado nuwigtu tarjetajai wasugkamau. 111111 222222222 Segundo grado augtaijin, 5 uchi ainau Víctor, Daniel, Celso, Delia nuwigtu Ana wasugkamawaje makichik dado. Tsentsakmau takatai betekmata: Papijam maki makichik dado nagkimash wajukmainkita nunu. Dutikmain Dutikmainchau Víctor dado nagkimak ayankae 6 x Daniel dado nagkima ayankae 2 Celso dado nagkima ayankae 7 x Delia dado nagkima ayankae 3 Ana dado nagkima ayankae 9 Tarjetas iwainamu dista. samek samek samek samek wigka wigka wigka wigka wigka kapantu kapantu samek Yamai, mamikjata segamauwa nunu dutikmainashit atsa ditikmainchauwashin. • Makichik tarjeta samek mamikjata. • Makichik tarjeta kapantu mamikjata. • Makichik tarjeta wigka mamikjata. • Makichik tarjeta shuwin mamikjata. • Makichik tarjeta samek, wigka, kapantu. • Dutikmainchau. • Dutikman. Ame ejemaujum kumpajum ejemaujai apatkam diista, utujimkumek jintinjamin iniasta. Unuimagmaun iwainmamau 1 2 3 María yujag umutai umikmaun sujawai. Tawapnum agagmauwai akike ainauk. akike ainauk. Adela umutai achujai umikmaun shikike 15 tsapa duitkag kugkukjai umikmaun shikike13 tsapa. Wajupa tsapan shikike ashii ijumjamash. Ejemau: ashii ijumjamak shikike. Wakettsau. T K Ejesam dekapsata dekapatai betekmasa agagmauwa nunu diisam, nuniakum agagta waji dekapatai agkajunmash agamainaita. 20 1618 14 Umutai wegantu Tsapa shikikmau akike Uyai umutai umikmau s/2 Achu umutai umikmau s/1 Kugkuk umutai umikmau s/3 a. Watignum iwainakta yujag umutai umikmau akike ainau. b. Wajupa ekemsaya akikaita kugkuk umutai umikmau, achu umutai umikmaujai apatkamash. ch. Wajupa wakettsaya akikaita uyai umutai umikmau, kugkuk umutai umikmaujaish. 27 Umiktin 2 Ajakmamu Dakumkamu diisam aikta. • Shaa ijuamunmash wajupa jigkajish egkenua. • Shaa ijuamunum 4 jigkaji egkeamash wajukmainkita. • Shaa ajamush wajupa tsawan asaya tsapawa. Dakumkamu diisam aikta. • Utunchat ijumja jiit, atanmaujai jiyamu. • Dakumkamu diisa waji patatkau minawa nunu eteja dakumka iwainamu, dutika dekapatai ijumja jitai takasa jiyamu. • Utunchat tuntsaikjai atanmau takasa jiyamu. • Utunchat tuntsaikjai atambau takasa jiyamu. • Utunchat tuntsaikjai yupanajai ijumja jiit takasa jiit nuwigtu patsemjaushnum dekapatai dekasek batsasa jiyamu. 28 Nugka ajakmamain mamikjami5 Takastin Kumpagmijai chichasta: • Nugkash wajugkunma ajataiyaita. • Aentsush wajupa nugkanash inakmainawa. • Uchi, aents muunjaish ya imá kuawashtaita. Apa nuniashkumesh tikich muun ame waintaijum iniasta: Uchi waijish wajuk dekapamainaita. Shaa ika ika wajaina ankati takujish wajuk dekapataita. Etsash wajukeaiya shaash ajamainaita. Ina muunjin Ikam egamak wegak nugkanakmamikiu etegkuu wajakui nugka sejaun, pakan, tepetpetun naintan diis. • 29 Marcos mamikiawai waji tsawantinig ajakmayawa nuna. 111111 Anentaimsam ausam ejeta Mayo Tuntuamtin Achutin Imaptin Saketin Shimpitin Inaktin Bataetin 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 • Nantu kutsatinish wajupa tsawan ajawa nunu sapagkeata. 30 31 • Dekatkau tsegtsakmauwa awish dekapataish tuu ainau wainjume, nantu kegketinish. • Waji wainnawa aintsa dekas emataish juju dekapatai agakmauwa nuwish nantu kutsatinish. • Wajupa yagkua ajawa nantu kutsatinish. Iniimau tsawanmamtainum etseja nunu. Waji yagkuatinia tsawan 15 jegawa nantu kutsatinish. Waji tsawantaita jimag tsawan eke 20 jegaskesh nantu kutsatinish. Waji tsawantaita jimag tsawan 27 nagkaikish nantu kutsatinish. Ejemaujum kumpajum ejemaujai apakkam diista dewakchamuashit, jintinjamin iniasta utujimau ajukjamkuig. 30 222222222222222222 Uchi chichasmau ainau tsawanmamtai ditsuk betekmata agkajunum. Tsentsagmauwa awin iwainawai wajupa tsawan takasaje ajakmamaunmash kampatum nuwaush ainaush nantu kutsatinish. 333333333333333333 Daa Tsawan takasmau Ana 9 Maribel 14 Nora 27 Paola 20 Ausam aikta iníibau. Anash wajupa tsawan wakettsaya takase Maribel takasmaujai apatkamash. Norash wajupa tsawan nagkaegas takase Paula takasmaujai apatkamash. Maribelash wajupa tsawan wakettsaya takase Paola takasmaujai apatkamash. Ejemaujum kumpajum ejemaujai apakkam diista dewakchamuashit, jintinjamin iniasta utujimau ajukjamkuig. Mina diichug José nagkamattawai ajakmatan makichik yagkua inagkeak, Yamaik 2 tsawan nantu. Waji tsawantinig nagkamati. José ame dishjum nagkamattawai ajakmatan juju imaptin nantu kutsatin. Yamaik 17 tsawantai nantu kegketinai, Víctor ajae pinan tsawan . Víctor ajae pinan makichik yagkua nagkaemawai. Waji tsawantinig ajame. 31 444444444 555555555 666666666 Bardales patajijai ipaamae ajakmatatus. Aishmag 19 nuwa 5 weaje ajanum. Aentstsush ashi ijumjamunmash ajakmamunmash wajupa pachinkaje. Ejemau: aents ainau ashi ijumjamak pachinkaje. 23 aents ajanum ajakmainak weaje tuja 7 aents juwakaje jintaa wajupa aents jegawaje ajanmash. Aikmau: aents ajanum jegawaje. Ejemau: aents ainau ashi ijumjamak pachinkajea. Imaptin 19 aents pachinkaje ajakmamunum, shimpitin 11 aents pachinkaje. Aents ainaush ijumjamash wajupa pachinkaje. T K 2 13 7 – Ame ejemaujum kumpajum ejemaujai diista apatkam, jintinjamin iniasta utujimau ajukjamkuin. ? 19 11 32 Ajak ajakmatin etegkeamu Kumpagmijai chichasta. • Aentsush, wajupa ajanmash batsatua. • Tsanimpash wajupak awa. • Nuwa, aishmagjaish ya imá kuwashat awa. Apa nuniashkumes tikich muunkesh iniasta aan dukap unuimagminum. • Paampash waji tsawantin ajataiyaita shiig nejeati takujish. • Paampa uchijjish wajugku amainkita. • Paampash wajupa atushat ajataiyaita. 6 Takastin Ajak shiig pegkejush tsakakti takujik, ajake pegkeg ainau etegja jumainai. Waampa ajak ijugbau nuwigtu beseku ainauk ajakmamunmak atsumnatsui. 33 111111 Aishmag nuwa ainaujai ajanum ajakmatatus junik ijuntsaje. yaa wajamainita yamaish nunu pugkunum dakumkata. Waji dakumkaume. Ejemaujum sapagkeata: a) Jimag aishmag b) Kampatum aishmag ch) Makichik nuwa 222222222 Waji yujagkea minawa aintsa dekas ematainmash. Dakumkata pugkunum dutikam daaji agatjata. Anentaimsa ausam aikta. Waji yujagkea dakumkaume, nunu sapagkeata. a) kegke b) yuwi ch) kukuch Kukuch Yuwi kegke 333333333 Aents ainaush chagkinash wajuk batsaka susamuita maman entsakti tusaish nunu shiig diista. Dutikam yamaish tunak batsakainta nunu dakumkata. Ejemaujun kumpajum ejemaujai apakkam diista dewakchamuwashit. Wajupa chagkin dakumkaume. Nunu sapagkeata. a) Makichik chagkin b) Jimag chagkin ch) Kampatum 34 444444444444444444 • Tampug pigkuijai Betekma emamu sapagkeata shiig diisam: a) 2 pigkui, 3 tampug b) 4 tampug, 1 pigkui ch) 1 pigkui, 3 tampug 555555555555555555 Tentesh aina nunu punanum patasa wasugkamata iwainakmauwa numamtin. Dakumkamu diisam betekmata wajupa tentesh wemainaita. Dutikam dekapataiji dekasek agatkata. Aents tikich chichaman chichau ainauk, ajakmattakug pigkuin tampugjai awatin ainawai. Nuniak aintus emawai anentaimtugmau tampujan pinkuijai batsaktatus. Dakumkamu sapagkeata patatkaush waji minawa nunu. • Aikmau shiig diisam dekaskea nunu sapagkeata: a) 4° dakumkamuwa duka 11 tewa ajawai b) 4° dakumkamuwa duka 15 tewa ajawai ch) 4° dakumkamuwa duka 13 tewa ajawai 1 3 2 3 4 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 Numi aina nunu betekmam ijumjata nuniakum nuwi patatkaunmash. Wajupa numi amainita nunu dakumkata. Nuwi patatkaush wajupa numi ajawa. 1 2 33 35 999999999 Shiig anentaimsam jumamtin najanata dekapatai makichkinum nagkamam 10 nagkankum. Waji wainme. Ame umikmaujum kumpajun umikmaujai apatkam diista. Utujimau ajutjamkuig jintinjamin iniasta. 777777777 Oscar Ronaljai cubo betek batsaka emamun wasugkamui. Yamai ame dakumkamu diisam betekmata dakumka nuwi patatkaunmash wajupa cubitos amainaita. Dutikam cubitos batsata nuna dekapataiji dekasek agatkata. • Nuwi patatkaush wajupa cubitos ajawa. 888888888 Nagki mamikig ema nunu diisam ejeta dekapatai 1, 2, 3, 4 agakmaush wajuk jiikmauwaita. 10 + 2 + 3 + 7 = 22 7 + 6 + 9 = 22 9 + 1 + 4 + 8 = 22 8 + 5 + 10 = 23 7 6 9 3 1 4 4 4 1 2 3 2 2 1 3 2 4 3 1 10 5 8 36 Ajaka neje yapajia yuwamu Kumpagmejai chichasta dakumkamu diisam. Aentsush wajupa wainjume. Uchish wajupa ijunua. Aentsush wajukenawa. Aents wajina takus wajainawa. Apa nuniashkumesh tikich muunkesh iniasta. Iina muunjish wajina yapaji wajaku ainawa. Yutainakeash yapaji wajaku aina. Wagka yapaji wajaku ainawa. Tsanimpak kashik nagkama ajataiya, dutika inagnataiya etsa tutupin wegai. Tuja agkuantaik ajakmastaiya kuntin ammukai tusa. 7 TakastinTakastin 37 Ausam anentaimsam aikta. 111111 María jutik umike, 10 apatuk batsawai patajin ajamsatatus. Dutikak makichik kagkan paampajai apatus aepeawai. Yamai 20 pataji ajamsatnun batsa nunu yaigta. María atsumawai tunui paampan nuwigtu tunui kagkan. Wagki 20 kagkan paampajai apatuk patajin ajampes ejetatau asa. Josefina itae 25 kagkan nunitai Maria itae 15 paampan. Dutika paampan kagkajai apatuk patajin tinamkattawai. a) Marianush ampinjaek atsa ampinjachek kagkash. Wajupa. Ampinjau 20 paampan 15 paampan Itamu Atsumau T K 2 5 2 0 T K 2 0 1 5 – – Ejemau: María kagka ampinjae. Ejemau: Maríanuk Paampa ampinjache. b) Marianush ampinjaek atsa ampinjachek paampash. Wajupa. Ame ejemau kumpajum ejemaujai apatkam diista. Utijimkumek jintinjamin iniasta. Atsumau Ampinjau 20 kagka 25 kagka Itamu 20 kagka 38 222222222222222222 333333333333333333 Dakumkamu diisam aikta. a. Carla tuntsaikjai takasa jutik inkugke ejemaun. T K 1 8 1 3 – Ejemau: kagka juwatjamkae. Rosa 20 soles juki weawai wajii sujutainum. Awig sujuinawai kain kukuchjai. Rosa 5 kain nuwigtu 3 kukuch sumamash. Wajupa kuwichkish apinjae. Ejemaujum etsegkata. Ejemau: Rosanu soles ampinjae. Ame ejemaujum kumpajum ejemaujai apatkam diista. Utujimau ajukjamkuig jintinjamin iniasta. Mina ajutui 18 kagka, susaje José 13. Wajupa juwatjawa. Makichik kai S/ 2 Makichik kukush S/ 2 Juwatjamui kagka. 39 • Rosa jeen jega ni sumaku kuwichik ashimkamun dekatatus tuntsaikjai takas jutik ejeyi. • Pedro Rosa kuwichik sumaku ashimkamun dekatatus jutik takas ejeyi. • Rosa 5 kainum akikmake 10 soles, tujash 3 kukuchnum akikmake 3 soles. • Rosa 20 soles juki wee. • Ashi ijumag akikmake 13 soles. Ashi ijumag akikmake T K 2 0 1 3 T K 1 0 3 – + 31 Akikmake kuwichkin S/ 20 S/ 13 Ashimkae Ampinjae T K 2 0 1 3 – Ejemau: Rosanu ampinjae soles. Ame ejemaunmesh Rosa Pedrojai ejemaunash betekkaik7 40 Nugka kuwitamku ajak iwajami Kumpagmijai chichasta. • Wajupa paampash wainme dakumkamunmash. • Wajupa paampash ajakmaush wainme. • Nugkash wajuk kuitamainaita. Ausa anentaimsa umikta. • Dupash wagka ima wamkesh tsapawa ajakjai apatkamash. • Ajakma inagnakjish wajupa tsawan pujusjia dupash takagtaiyaita. • Wajupa nantu wegakuiya yujumkash yutaiyaita. Ajakma nagkanku untsutaiya ajakan kuwitamin ainau: tuntui titig, ete, iwaishi. Waampa ditai wakanijai pishak nuwigtu katip wegantu ajakan amuktatus minidaun iwakek ishimuk. 8 Takastin 41 111111 222222222 Ausam anentaimsam aikta. Bertha kashikiush ajae 19 ajakan. Agkuai ajae 8 ajakan. Yamaish wajupa ajakan ajawa ashi ijumjamash. Nagkanak Bertha abacojai takas jutik iwainawai. Makichik awajun uchi achutin 12 numi atsumtai ainaun ajaken ajawai, tintuktin kugkuktin patasag 9 ajakan ajae. Ashi ijumjamash wajupa ajae. T K 1 2 9+ Ejemau: yamaik ajakan ajae. ajakmamu nuwi ekek ajamu ajamu 8 19 Ajak ashii ijumjamu T K 1 9 8 T K 1 9 8 + + Ejemau: yamaik ajawa ajak ajaamu. Ame ejemau kumpajum ejemaujai apatkam diista. Utujimau ajukjamkuig jintinjamin iniasta. 7 T TK K 19 + 8 42 333333333333333333 444444444444444444 555555555555555555 Luis 25 bakaun juuke dutika Ismaela susae 14. Wajupa juwatkae Karina chagkinjin 23 papai ajawai tuja 15 sujukanuish. Wajupa papaish juwatkae chagkinjinish. Rosa ayamku jinmaunum 17 yaasun sujuke. Ashi ijumjam 25 yaas awa nunash. Wajupa sujukta tabaush juwatua. 25 14 23 15 17 25 Ejemau: Juwatkae bakau. Ejemau: Juwatkae papai. Ejemau: juwatui yaas sujashbau 666666666666666666 Carolina kashikiush 21 kugkukin juuke. Wakitki minak tikichnash juuk egkeae dutika dekapa diyam awai 30 chagkinum. Wajupa kugkuknash egkeamaki wakitki minakush. Ejemau: Chagkinum kugkukin jígkajin egkeáe 21 30 Ame ejemau kumpajum ejemaujai apatkam diista. Utujimau ajutjamkuig jintinjamin iniasta. 43 111111 Dekapatai dekasek ejeyim batsakta dutikam ijumja jitai jikta. 5 + 3 + 2 + 10 + = 25 + + + + + + + + = + + + + + + + = Patsemjaush jakimtijamujai wasugkamatajum. 5 3 2 10 25 222222222 Manuig sujutainum jeganta, wasugkamtai wajii ainaun wainkae. Diista akike ainau. a). Televisorash wajupa ekemsaya akikaita radiojai apatkamash. b). Carrito televisorjai apatkamash wajupa wakettsaya akikaita. Ame ejemaujum kumpajum ejemaujai apatkam diista. Aneaku ata shiig umikmau ati. Utujimau ajutjamkuig jintinjamin iniasta. S/ 30 S/ 25 S/ 10 Unuimagmaun iwainmanjai 1 2 3 Betekma emamuwa nunu diisam dakumkata nuwi patatkaush wajigkita nunu. Dakumkamu shiig diisam ankajuwa awi agagta. wajigkita nunu. wajigkita nunu. Roberto kashikiush ajake 14 numi ajaken. Kintamai ajake 16 ajakan. Wajupa ajak ajawa yamaish. a). Yamaiya juju sakeetin 9 kutsatin aintai, nunitaish 16 kutsatinish waji tsawantak ainta . Ejemau: ajakmashtaiya numin ajake. Juwatjamkae ajake Mina ajutui 28 numi ajake, José wainkan susajai 13. Wajupa juwatjuke. Carla tuntsaikjai takas ejeyi jinkiun: Nagkamchaku ajamu Nui ekeka ajamu 14 16 Ashi ijumja ajamumu T K 1 4 1 6 + Ejemau: yabaik ajawai ajak. T K 2 8 1 3– Umiktin 3 Kuntin egamat Chichasagmi. • Dakumkamunmash kuntinush wajukenawa. • Waji kuntinua wainjume dakumkamunmash. Chichasagmi. Yamai unuimagtatji jutikamu: • Ayamu pujutnum tsawantai iniimmau juju takaku. • Ikaunka jitai. • Atantai. • Apatmau nuwigtu betekmamu amu kuwashtaji juju dekapatai 59 nuwig. 46 Wajupa aents ashinua ikam wegakush. Wajupa tsawan kajin ainawa kuntinu mawagtasash. Ikam shimakush wajina juki wenawa. Apa nuniashkumesh tikich muun iniasam aikta. Tsawantash wajukunum ikam kanakush shimin ainawa. Tsawannash wajuk dekapa ajaku ainawa. Wagka kuntinnash kuwashtash kajen wajakajuita. Chichasta kumpagmajai. 9 Takastin Kuntin najaneakmau dekaami Dekaami: nugka jega jegamkatin mamikiatjit diitia wajut etsa jinua nuwigtu wajuk akaewa nunu. Dutiksaik nampichi wauchiji atsau diisa mamiktaiya. 47 111111 Ausa anentaimsam aikta. Pedro 23 kuntinun kajegke nunisag Marcos 13 kuntinun kajegke. Marcosjai apatkamash Pedrosh wajupa dukapea nagkaiki kuntinnash kajegke. Ayamu: Pedro Marcosan nagkaiki uwaegak kuntinun kajegke. Takastin ainau: Pedro 23 kuntinun kajegke. Marcos 13 kuntinun kajegke. Iniibau: Pedrosh wajupa kuwashta Marcosan nagkaikish kajegke kuntinnash. a) Martín Moreno etsejui wajuk ejeyi jiikne juu agagbau iniimaunash. 1° Ausan antajai inimsamun 3° Iniibaun agajai. 2° takastin ainaun agajai 4° Patsemjaushjai takasjai ejetasan dutikan dakumkajai wajupa kuastakita kuntinush nuna iwainakun. Pedro Marcosnujaish yadauk imá kuwashtakita tusan apatkan diikman ejejai pedro 10 kuntinun uwaegak mamun. Pedro: 23 Marcos: 13 48 222222222222222222 Mariela 18 atash ajawai nina agajin tsakapamu, Dora ajawai 11 atash nina agajin. a. Doranash wajupa dukapea nagkaikiya ajawa Marielash. 5° Ejemaun agajai Ejemau: Pedro Marcosnak 10 nagkaiki mae. b) Juana ejetasa takasmaujin etsejui. 1° Ausan antukjai etsegmaun. 3° Iníibaun agajai. 2° Takastin ainaun agajai. 4° Juna jiktasan yama nagkamchakun dakumkajai. 5° Egajai wajijai takasaik ejemainkita Marcosan nagkaesau Pedro kuntin kajegmaush. 6° Ejemaun agajai. 18 11 ? Ejemau: Mariela atash Dora nagkaesau. Ame ejemaujum kumpajum ejemaujai apatkam diista, utujimau ajutjamkuig jitinjamin iniasta. Takastin ainau: Pedro 23 kuntinun kajegké. Marcos 13. Iniibau: Marcosnash wajupa dukapea nagkaikiya ajawa Pedrosh. Dakumkamu: Takasbau: Pedro kajegke 23 kuntinun 13 kuntinun ? Marcos kajegke Betekchauji Ejemau: Pedro 10 kuntinun kajegke Marcosa nagkaesau. T K 2 3 1 3 – 01 atash Dora nagkaesau. 49 333333333 Daniela 13 bukintin juki jega itae. Liliana 25 juki itataish, Danielash wajupa wakettsaya juki itau amainaita. Ejemau: Danielajai apatkamak waketus itae liliana. Liliana 25 13 ? Daniela 444444444 Rossana 28 apain juuke uchijin jujuktatus. Nina kai Sandra 12 juuke. Sandrash wajupa wakektsaya ajawa. Ejemau: Sandra apai waketus ajawai. Sandra 12 ? 28 Rossana • Mario tuntsaikjai takas ejeyi: T K 2 8 1 2– 1 6 555555555 Makichik puwash wasugkamui tseketan. Yama tsekeakug jegante dekapatai 29, ataktu patasag tsekeak dekapatai 19 jegante. Wajupaya wakettsaya tsekeni yama tsekemujai apatkamash. Ejemau: yama tsekemujai apatkamak atak patak tsekeakug waketus tsekeni. 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 Ame ejemaujai kumpajum ejemaujai patkam diista. Utujimau ajutjamkuig jintinjamin iniasta. 50 Iina nugkesh wajukuita. Wajupa muunkita iina nugkesh. Iina nugkesh wajuk dekapamainaita. Apa nuniashkumes tikich muun iniasam aikta. Waji numia pegkejash ayawa iina nugkenish. Ikam amukai takuish utugsaiya kuitamainaita. Ina nugkesh wajupa muunkita dekapa diyamash. Yamaish iina nugkenish waji kuntinua wainnatsua. Kumpagmijai chichasta. 10 Takastin Ii nugke dekaami Jega jegamkatátakujik, nugka mamikiamunum jegaku nayap segatia nii yaki nanamas diisti ashi anenjus jega jegamau betek anti tusa. 51 Ausan anentaimsam aikta. 111111 19 12 Yamai ajawai Ejemau: Mariano yamai ajawai numi tsupikbau. 222222222 Tsawan achutin Carlos 26 tagkanan tsupike peeg tanishmagtinun. Tsawak 14 tagkanan tsupike. Yamaish wajupa numi ajawa. 333333333 Mateo 27 kaap atsujaa tenteamun itae tanish jegatnun. Kumpaji tsawak itajuae 18 atsujaa tenteamun. Yamaish wajupa atsujaa tenteamu ajawa. Mariano pegakmáktatus 19 numin tsupike, nina kumpaji ainau 12 numi tsupiamun yaigkaje. Wajupa numi yamaish ajawa. Nii tsupikbau kumpaji tsupikbau. Ejemau: yamai ajawai tagkan. Ajine tsupike ekek 26 14 Yamai ajawai Ejemau: Mateo yamaik káap tenteamu ajawai. Ame ejemaujum kumpajum ejemaujai apatkam diista. 52 444444444444444444 Chichasmauwa nunu shiigdiisam ausatajum. 666666666666666666 555555555555555555 Mina 35 tagkan ajutui, Roberton susajai 15. Wajupa juwatjuke. a). Martha patsemjaushjai takas juna ejeyi. Ejemau: tagkan juwatjuke. T K 3 5 1 5– Josué 38 tagkanan jukie kashikmaush tanishmagtajai tusa, dutika tanishmaje 28 tagkanai. Wajupa tagkan juwatkae. Jukie 38 28 Tekase T K – Ejemau: tagkan juwatkae. Mario 37 atash ajawai, nuwiyan kujancham amutkae 19. Atashush wajupa juwatkae. 37 19 T K – Ejemau: atash juwatkae. Ame ejemaujum kumpajum ejemaujai apatkam diista. Utujimau ajutjamkuig jintinjamin iniastajum. Juwatjamkae tagkan. 53 777777777 999999999 888888888 Demetrio 27 numin dekapae jega jegamku jumainun, nuwi ekemas, nainnum waak dekapae 13 numin. Wajupa numin dekapae ashi ijumjamash. Juan 29 jiin tsupiae chigkimjai pachimag kuntin pegkaku ikapagtinun. 11 jiin tsupianish. Wajupa chigkimnash tsupiae. Tsentsagmau diista dutikam betekmata dekapatai nuwigtu daaji agatjamu: 30 32 Kamtunui chik Kamtunui jim Kamtunui wej 27 13 Ejemau: ashi ijumjamak numin dekapae. Ejemau: Juan chigkimin tsupiae. Ame ejemaujum kumpajum takasmaujai apatkam diista, dewakchamu ati, shiig esegatajum. +1 +2 +3 +4 +5 +6 +7 +8 +9 54 Waji wainjume dakumkamunmash. Wajukenawa dakumkamunmash. Wajupa aents wainjume. Wajupa ajak wainjume. Apa nuniashkumes tikich muun iniasam aikta. Kuntin yupichu maatasaish waji takamainaita. Waji kuntinua kashish maútaita. Kuntinnash tsawantaish wajupa main ainawa. Kumpagmijai dakumkamu diisam chichasta. 11 Takastin Kuntin maaku atsumtai tsuwaamu dekaami Jega dukap tsawan pujusti takujik, jeganum waitsuk dekatkauk jega kayuka tsuwamainai numi katsujam wegantu ichipkamu yukuuku nuwigtu jupuri kaip, patkina nuwigtu tikich duka jatan uwaken ainaujai pachimja. Kumpagmijai dakumkamu diisam chichasta. 55 222222222 111111 David 23 washi uchijin achike, Samuelan 10 susae. Yamaish wajupa washi uchijish ajawa. Pedro 36 ajagke atsujua tenteamu ajawai. Nuwiyan 17 tenteamun ashimkae. Wajupa juwatkae. Ajine 23 10 Susae Ajawai Ajawai 36 17 Ashimkae Juwatkae Ejemau: Davitan washi ajawai. Ejemau: tenteamu juwatkae. 333333333 Tsentsaja umikmauwa nunu shiig diistajum dutikam dekapatai nuwigtu daaji agatjam betekmata. Suptunui chik Suptunui jim42 +1 +2 +3 +4 +5 +6 +7 +8 +9 Ame takasa ejemaujum, kumpajum takasmaujai apatkam diista dewakchamu ati. 40 56 444444444444444444 Daniel uumi tukué 30 pishakan. Walter 20 pishakan tukujeé. Walter Danielan amaigkatasash wajupa pishakan tukuttawa. Ejemau: Uumi tukumainai pishakan. Daniel tukuyi 30 20 Walter tukuyi tukumainai Jigkai batsakam ejeta • Joel etsejui wajuk takasa ejamaki nuna. Daniel apujui 30 20 Walter T K 3 0 2 0– 1 0 Ejemau: Walter 10 pishakan atsumawai Daniel mamujai betek ejetatus. 1°. Dekatkau wainkamjai Daniel ima dukap pishakan tukué Walterjai apatkamak, 20 wakettsauwai 30 apatkamat. 2°. Walterash wajupa pishaknash atsumawa Danielan amaigkatasash tusan dekatasan takasjai atanmaujai dutikan dekajai. 3° 10 pishakan atsumawai Danielan amaigkatatus. 57 Dekapatai tun (10) ijumjamu dekaskea nunu tsentsakam tenteata. Dekapatai tun (10) ijumjamu dekaskea nunu tsentsakam tenteata. 555555555 Kuwichki akike diista nuniakum kuwichik ijumja dekapamash wajukeawa nunu iwainakta. Agagta agkajunum wajupa jiinua ejeyiume nunu. 15 10 + 5 20 + 10 = 30 + 9 30 + 5 + 29 32 37 Daniel 30 20 Walter • Rosita wika wishaa jikjai tusa etsejui. Ame ejeyum nunu kumpajum ejemaujai apatkam diista. Utujimau ajutjamkuig jintinjamin iniasta. 1°. Dakumkamunum wainkajai Daniel ima kuwashat ajawai Walterjai apatkamak, wagki 30 ima dukape 20 jaik. 2°. Anentai jukijai Danieljai betek 30 ematagtakuk Walterak atsumawai 10 pishakan. Dekas ejeta. Joel Rositajai ejemuwa dusha betekkaik. 3°. Walter atsumainai 10 pishakan Danieljai betek ajuktitakug. Ejemau: Walter pishakan tukumainai 10 dutikak amaimainai Danielan. 58 Waji yugkunajish yutaiyaita. Wagka yujumkash yunawa. Wajuk umimainkita yujumak ina iyashi atsumamush. Waji yujumka awajuntish ima senchi yunawa. Iina yujumkesh tuwi egaji. Apa iniasam aikta. 12 Takastin Juti inajua yutai dekaami Iinia pujutnumak nuwa aina nunu egama wajukui ajanmayan yujumak weantumak tuja nejenak aishmag egama wajakui, untsu yujag weantunak aishmag nuwejai Ikam shiak egama wajakuwai. Apa iniasam aikta. 59 Ausa anentaisam aikta.Ausa anentaisam aikta. 111111 222222222 Donatila pujawai batsatkamu kunchin tamaunum, nuwauch dekapag agawai 5 aentsun makichik aents 10 yugkunamun inajui. Wajupa yugkunamu awa ashi ijumjamash. 10 + 10 + 10 + 10 + 5 10 + 105 10 + 105 10 + 105 10 + 105 5 T K Ejemau: Ashi ijumjamak yugkunamu awai. Antonia yugkunamun 35 soles sumawai patajijai yuwatnun. Yugkunamun sumak akikmake 25 soles. Wajupa juwatkae. Ajiyi 35 25 akitmakai apinjau Jinkai batsakam ejeta Ejemau: Antonian juwatkae soles. 333333333 Elena kashai painkamun sujuke, dutika jikne 40 soles, Lilan diwimu asa susae 28 soles. Yamaish kuwichkish wajupa juwatkae. Jikne 40 28 Akikmake juwatkau jinkiu batsakam ejeta. Ejemau: juwatkae soles. inajui. Wajupa yugkunamu awa ashi ijumjamash. inajui. Wajupa yugkunamu awa ashi ijumjamash. inajui. Wajupa yugkunamu awa ashi ijumjamash. inajui. Wajupa yugkunamu awa ashi ijumjamash. 60 444444444444444444 Diista yutai naimja akike batsatkamuwa nunu iniimau aikta. Bukin ashimu Kashai pegkamu Waga shikiapamu 20 + 10 + 5 + 2 20 + 20 + 10 20 + 10 + 10 + 5 20 25 a) Marcelino 20 soles ajumainai tujash níi sumaktatus wakegawai bukin ashimun. Wajupa atsumainaita akiken ejetitasash. Ejemau: Marcelino atsumawai soles. Ejemau: Mónica atsumawai soles. b) Mónica 30 soles juki wegawai tujash waga shikiapamun sumaktatus wakegawai. Wajupa atsumawa akike ejetitasash. Jigkai batsakam ejeta. 30 45 Ame ejemaujum kumpajum ejemaujai apatkam diista, utujimau ajukjamkuig jintinjamin iniasta. 61 555555555 Kampatum uchi chichainawai pataji kuntinun mainak ikam kanak shiyakmaun pachis. Tsentsagmaunum agaja aimkamuwa nunu diisam iniibau aikta. Uchi daaji Aenstu kuwashtaji Daniel 11 Ramon 15 Olinda 20 a) Wajupa aentsush ikamash wegaje. Ejemau: b) Betekak kuntinnash kajegkaja. Wagka atsa tame nunu etsegkata. ch) Wajupa aents wagaka awa Olinda jenish Ramonka jejai apatkamash. Ejemau: 666666666 Tsentsagmau shiig diisam betekmata: Wejtun jim52 +1 +2 +3 +4 +5 +6 +7 +8 +9 Aminu kumpajum umikmaujai apatkam diista esesajum diistajum dewakchamu ati. 50 Unuimagmaun iwainmamjai 1 2 3 4 Angélica 18 shikiapamu ajawai. Nuniau 14 shikiapamun sujiagtai sumake. Angelicash yamaish wajupa shikiapamu ajawa. Milca 25 yagkug ajawai. Wajupa ygkujan atsumawa 35 ejetasash. Marcos 17 pinan juuke. Carlos 23 juuke. Carlosash wajupa dukapea nagkaikiya ajawa Marcosjai apatkamash. Roberto 37 soles jukine shikiapamun sujuk. Wildorio 17 soles jukine. Widoriosh wajupa atsumawa Robertojai betek ajunti tusash. Ejemau: Wildorio amainaktatus soles atsumainai. Ejemau: Carlos pina Marcosan nagkaesau ajawai. Ejemau: yagkujan atsumawai. Ejemau: Angélica shikiapamu ajawai. 18 14 63 Umiktin 4 Duwejai najanat Chichasagmi. • Iina dukuji ainaush duwenash wajupa atushta shiyakag egainawa. • Duwenash wajupa kuwashta atsumainawa makichik ichinkan najanatasash. • Pinigka najanawash utugken ainawa. Yamai unuimagtatji iina pujutjin ausa anentaimsa ejetai ayanunu takaku: • Ikaunka jitai takasa utunchat jiyamu. • Dakumjamunum iwaintau formas geometricas nuwigtu daaji dekamu. • Utunchat ijumja jitaijai anentaimsa takasa jiyamu nuwigtu dekapatai 69 nuwig dekamu. 64 Duwe akaitasaish yaki seganua. Duweshwajupa kuwashta atsumnawa kampatum ichinak najanatasaish. Duwe pachimjatasaish waji atsumnawa. Wagka yukukujaish duwesh pachimnawa. Etsegkata. Apa nuniashkumesh tikich muun iniasta. Carmen ajawai 2 nawanji, 5 ichinkan daimag najanatatus wakegawai. Nawanji mai ichinak suwam, makichik apinjae. Nunak akinamujin diis susae nawanji emkaun. Wajupa ichinkanash najanmainaita nawanjin mai betek susatagtakush. Kumpagmijai chichasta. 13 Takastin Duwe najaneamu dekaami Duwejai najanmaun takastag takug, nuwa ainauk kashikmaush yama tsaaptin wegai nantakiag, ashinin ainawai duwe mamikiamunum. Nunik jeganta anentan dakumak nagkanak duwen akai dukai pempeag juki chagkinum chimpia waketin ainawai. 65 Ausa anentaimsa aikta. 111111 222222222 Nora peetain etse juki jutik wegawai. Batsakmauwa nunu diisam aikta. Etsesh wajukuwa imá batsakmauwaita. Ejemaujum sapagkeata. Etse kapantu Etse kapantu shuwinjai María, Juana, Graciela atus peetain wegainawai. Peetai weagmau diista dutikam wajuk emamuita nunu ejeyim usuam betekmata. 333333333 4 nuwaush wasugkamainawai pinigka batsasag. Diista dutikam dakumkam betekmata wajuku pinigkash wegawa. Mario tawai, mina ajutui 3 pinig shuwin. Adan tawai, mina ajutui Marianu awai nuninuk. María tawai, mina ajutui 3 pinig kapantu. Victor tawai: mina ajuti Marianunu awa nuninuk. 66 Maria Juanajai wasugkamainawai kijin dekapatainum pinigkan pekaeniag. 444444444444444444 Kijin dekapataish wajukeawa Wajukeawai tumainaita kijin dekapatai tikich yantamen dukap nemaa akuish. Juanash wajupa pinignash atsumawa kijin dekapatai takuni betek wajasti takush. 555555555555555555 Rosa patamainai 12 pinigkan maí yantamnum. Wajupa pinignash atsumainaita tikich yantamea awi betek ematasash. Ejemau: atsumawai pinigkan takuni betek wajasti tusa. Ame ejemaujum kumpajum ejemaujai apakkam diista. kumpajum ejemaush ame ejemaujaish betekkaik Jintinjamin iniasta utujimau ajukjamkuig. 67 666666666 777777777 Makichik dukug sujutainum wegawai sumaktatus, tujash pina sumaktatus wakegawai 3 kijinun nuniak makichik najagkun. Yujagken sujin dekapawai jimag 2 kijin dekapatainum. • Makichik yaasu kijinjig makichik najagku kijinjijai betekai tuja najag makichik kilo akikai 5 soles harina akikejai betek . a. Kijin dekapatai 1. b. Kijin dekapatai 2. • Najagkush makichik kilosh wajupa akikaita. • Najag makichik kilo solesai. • Tujash pina akikesh wajuk dekamainaita. • Dukujush wajupa akikmake ashi ijumjamash. Dukujuk akikmake soles. 4 pinigka kijinji 2 najagku kijinjin amaiwai. 2 pinigka kijinjin 12 yukuntan kijinjin betek amaiwai. Wajupa yukun amaimainaita makichik pinigka kijinjijaish. Ejemau: pinigka kijinjinak yukun betek amaimainai. Ame ejemaujum kumpajum ejemaujai apatkam diista. Dewakmau ai shiig diista. Jintinjamin iniasta utujimau ajukjamkuig. 68 Wajupa nuwa wainme dakumkamunmash. Tikichish waji wainjume dakumkamunmash. Tatagkush wajukuita. Etsash wajuktai duwe najanmaunash nagkamin ainawa. Apa nuniashkumesh tikich muun iniasam aikta. Wajina ijagmaa dúwe najanmaunash nagkamin ainawa. Wagka ijagmau ainawa. Duwen akaittakush anennash dakumjinash aina. Wagka pinignash usuash umin ainawa. Kumpagmijai chichasta. 14 Takastin Duwejai takastatku ijagmat dekaami Awajun pujutnumak wainak ijagmachu ainawai, mamikis wajina takasta tawa nuna dekaa ijagmau ainawai. Iina muunjig ajakmak, uchi tapikai tusa, kanun awak, pinigka najanak, uumin senchi umpuin atajai tusa ijagma wajaku ainawai. 69 Ausam anentaimsam aikta. 111111 Agkajunum dakumkata muun aishmag nuwejai iwagmamag wajau. a). Awajuni itipkajish wajukuita. Ejemau: . b). Juju dakumkamuwa juwiya tuwaita tatagkush nunu usuata. • Tatagkush wajupa yantamesh ajawa • Makichik jegash wajupa tsukinjish ajawa • Tatagkush wajupa igkutkaush ajawa ch. Dakumkamu diisam wajijai betekmamtin ainawa nunu nugkanjin dakumkata. Pugku Paka Tente Ichikmaamu 70 222222222222222222 Ejemi ashi dakumkamu niime wajuku ainawa nunu. Daaji ausata. Esfera Cubo Tugkui Cono 333333333333333333 444444444444444444 Dakumkamu diista. Diista dakumjamu ainau dutikam mamiksam daaji agatkata. Wajuk niimtinua wainjume dakumjamu batsata awish. Dakumkamu Wajii daaji 71 555555555 666666666 Dakumjamu diista dutikam tsentsakam daajijai achimtikata. Tugkui Pugku Esfera Tente Cubo Ichikmaamu Cono Paka Kumpagmijai dado wasugkamata. a. Diista, tatag dakumkamu nuniakum waji wainjume nunu sapagkeata (x). b. Tatag wasugkamtaiyai awish wajupa ichikmaamush ajawa nunu diisam sapagkeata (x). Ichikmamu 4 Tatag 8 Pugku 8 Nuni kuwashat Ame takasa ejemaujum kumpajum takasmaujai apatkam diista. Dewakmau atsuti shiig diista. Jintinjamin iniasta utujimau ajukjamkuig. 72 Dakumkamu daaji adaijatajum. Wajupa dakumkamunmash wainjume. Niimesh betekak aina. Wagka betekchawaita. Apa nuniashkumesh tikich muun iniasam aikta. Wagka pinigka najana umikajash apen ainawa. Pinig jiinum apetsuk takamash wajukmainkita. Duwejai najankamush shiig kuitamash wajupa mijan pujumainkita. Kumpagmijai dakumkamu diisam chichasta. 15 Takastin Duwejai najankamu takatai dekaami Ii muunji nuwa ainauk duwejain jutik tinamag najana wajakui. Ichinak mama autai, chigki paintai, nijamanch yajatai tsuwak ukuka inagtain atus mamikin kuitamas takasajui. Kumpagmijai dakumkamu diisam chichasta. 73 111111 Ausam anentaimsa aikta. 6 nuwa ijumnaje chichaman apak tsawantan mamikiawag duwejai najanmaun nagkamawagtatus. Kintamak 5 wegai ijunak kauninawai. Yunuik Carmenjai kaunawaje ijunak Teodosiashkam ijunak tae. Ipanak Maria, Suwa atus kaunawaje ijunak. Ijunmau nagkamnae. Waji tius yunuik Carmenjaish tawaje. Ejemau: Felipe tau aish wajupa minuto menkaekaya tae kampatum nuwa ainaush. Etsegkata ejemaujum. Ejemau: Teodosiash wajupa minuto megkaegak tae Suwajai apatkamash. Ejemau: • Yunuik Carmenjaish wajupa minuto dakamsaje ijunmau nagkamnati tusash. Ejemau: Shiijash umikum. Kumpajum umikmaujai apatkam diista. Jintinjamin iniasta utujimau ajutjamkuig. 74 222222222222222222 Dukug Dora makichik tsawantai 24 pinigkan najankae tuja, jimag tsawantai 17 najanae. Ashi ijumjamash wajupa pinigkan najankae. • Juana Doran yayawai wajupa pinignak najankae tusa jiyamun. Tuntsaikjai takas jutik jinawai. Ejemau: Dora pinígka najankae ashi ijumjamak. T K 2 4 1 7 T K 2 4 1 7 T K 2 4 1 7 4 1 1 1 75 333333333 José tsawan imaptin papiin aujak wegak jukine 60 pagat tsupigmaun. Tsawak tintuktin ayatak jukine 43 pagatan. Josesh wajupa pagat tsupigmauna atsumainaita imaptin tsupigma nuna amaigkatasash Ejemau: José pagat tsupigmaun atsumawai. 43 60 444444444 Pedro wajii sujutainum jeganta sumake makichik tewan 53 soles tamaun. Dutiksag sumake waji chimpia tsukaptain 28 soles tamaun. Tewa akikesh wajupa wagasa awa tsukaptai akikejai apatkamash. Ejemau: 555555555 Tsegtsaja umikmauwa nunu diisam betekmata: Juktunui chik Juktunui jim Juktunui wej 62 +1 +2 +3 +4 +5 +6 +7 +8 +9 60 Wajuk emamea takasam umikume nunu kumpagmijai apatkam diista. Nuniakum ashi diista dewakchamu ati. Jintinjamin iniasta utujimau ajukjamkuig. Unuimagmaun iwainmamjai 1 2 3 Adan Pedrojai najagku kijinjin dekapainawai sujuktatus: Camila 50 kukuchan juuk sujuktatus wakegawai, nuniak kashikmas jupake 28 kukuchan. Wajupa kukushnash atsumawa nii juktajai timaun ejetasash. Francisco 60 kegke ajawai. Daniel 18 kegke ajawai. Danielash wajupa kegkenash taumainaita Franciscojai betek ajukti takush. • Najagkush yana ima kuwashat ajawa, yana ima ujumchik ajawa. • Adagnaush wajupa najag ajawa • Wajupa najagnash atsumainaita Pedrosh Adandaujai betek ajutti takush Ejemau: Camila kukuchan atsumawai. Ejemau: Daniel kegken taumainai. 77 Unuimagmaun iwainmamjai Umiktin 5 Ajakma juwamunum pachinkami Kumpagmejai chichasta. • Ajanmashnuwa, uchi aidaush wajukenawa. • Uchish wajupa kegke nejena ijumainawa. • Kegke duke kagataish waji tsawan jegawai tiu ainawa. Juju unuimag tatji jutik takasa jiyamu: • Dakumkamu diisa nuwi minau dakumka jiyamu nuwigtu dekapata atsa nunu dekaskeanunu ejeyi betekmanu. • Etsanum tius diisa dekamu nuwigtu tuntsaik patsemjauch dakumjamu diisa iniimau ainau. • Dakumjamu formas geometricas diisa inimau aimau.. 78 Nuwa ainaush wajukenawa. Wajupa ajakash wainjume. Awajun nuwash wajupa dukap tsakajaya ajanash ajau ainawa. Iina muunjish ajaamunmash wajina ajau ainawa nunu adaijami. Iniimtai umika muun dekau jeganta iniasmi. Iina muunjish ajanum wegakush wajuken ainawa. Ipaama takasa nagkankush wajuken ainawa. Etsash wajukeaiya ajakmau ainawa. Kegke, mama aina nunash wajijina ajau ainawa. Yajai ajau ainawa aja muunnumash. 16 Takastin Anendaisa yainit unuimagmi Awajun pujutnumak takatnak ipaama takainawai, ipaamattakug nuwejai chichainawai nijamchin anujati tusa, aishman egawai kuntinun ipak yuwatnun. Nunik umutain yutaijai umika, ipaawai sain, yachin tikich muun shiig awagnaitai ainaun dutika takau ainawai. Chichasagmi 79 Ausa anentaimsa aikta. 111111 333333333 222222222 Marcial Juliojai ikam kanak wetatus tsuwakan takainawai kuntinun yupichu igkugtajai tusa. Wajuk takasag tsuwamaje nunu shiig diista dutikam agkajunum dakumkam betekmata. Uchi ainau wasugkamainawai ajanum takaku atsumtai usuamu ainaun yajuak jutik batsaa ajae. Chichamaik etsegkata wajuk batsakmauwaita nuniakum batskaje ikatkau mina nunu dakumkata. Kampatum uchi jutik batsag dadon wasugkaminawai batsakmau diisam betekmata. 444444444 Baganum dekapatai batsakmauwa nunu anentaimsa diisam agkajunum agagta. Ame umikmaujum kumpajum umikmaujai apatkam diista, jintinjamin iniasta utujimau ajutjamkuig. 80 Dakumkami atumatmaunum uchi wakatatus puja nunu yaigmi. Dutikaku dekaami jimag jimag dekapat dekapatai wajupa jegamainaita. Diista juju aintsa dekas emamu nuniakum agkaju aina juwi dekapatai betekmata. Juju dekas aintsa umikmauwa juwig kaweeta waketúta wajawai. agkaju aina awi 2 dekapatai betekmata. 555555555555555555 666666666666666666 Ejemau: dekapatai jegamainai. 1 3 9 15 22 30 38 25 28 37 37 35 33 46 81 Batsatkamu Canta Gallo tawa nuwiya makichik jintinkagtin, papijamnun segawai peégmagtajun jimag tuntsaik ekenjajum jintinkagtinu nuwigtu dekapaja ejemaujum tikich papinum agagta tawai. Daniel Federicojai kuwichik dekapamun wasugkamainawai. Diistajum wajupa dekapajaje. Maí betekak ajuina. Ame ejemau sapagkeata jehe atsa wagki esettsa diyamak. 20 + 2 + 3 = 10 + 10 + 5 Ame ejemaujum kumpajum ejemaujai apatkam diista. Nuniakum shiijash umikmauwaik distajum. Jintinkágtinu ashí ejekamu aina awi dekapamak 8 jinainawai. Midauk 4 + 4 betekai 3 + 5 jintinkagtinu betekajama wagki 7 + 1 betekai 6 + 2 82 Kumpagmijai chichasam aikta. Anennash awajun ainaush ashi dakumnash aina. Wajuk unuimamainita anentash. Makichik nuwa 20 anennash ejesmamainashit makichik tsawantaish. 17 Takastin Ajakmaku anenjutai dekaami Iina muunjig ajajin takainakug tuke ipaama takau ainawai, takasa inagnak nijamchin umuinak pujutan pachis chichau ainawai. Camila jimag tsawan asa unuimawai 2 anen dakumaun. Wajupa tsawan asa unuinamainaitaa 3 anennash Tsawannash Betekash atsumít. 83 5 uchi ainau, Martha, Piitug, Maria, Marcos, Amalia chichaman apakaje ipaamu asag yaimak weagtatus nuniniak etsa shinak ishintugti tusa jutik mamikig umikaje. Ya imá kashikmas nantakie. Ya imá senchi tsawag nantakie. Amaliash yana ukujinia nantakie. Piitjush etsash wajukeai nantakie. 111111 Anentaisam aikta. 222222222 Etsa diisam, nuwauchish wajukeawa nunu tita nuniakum tuwi nagkamua nunikash tuwi amuawa nunu tita. Etsash wajukeaiya nantawa. Kashikmasash etsash wajukeaiya yuwawa. Etsegkakia etsanash. Wajupa kuwashat inagkeaki papii auntainum jegawa. : :: : : 84 Takamunum nijamchin umuchun ajamsatatus najagkun juukaje, diistajum. Wajupa najagkush awa ijumainkaitam 10, 10 dekapagjumesh. 333333333333333333 T K Ejemau: Awai najag. Diista Miguel makichik tawapanum dekapatan batsak umike nunu dutikam iniimau aikta. a. Waji dekapatai atsawa nunu ejeyim batsakta. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 57 58 59 60 444444444444444444 Diisam aikta, waji dekápataina mamikiawa dakumjamuwa dusha. Tuntsaik Yupana Jujai apatjamu Suptunui tsen Juktun T K T K T KT K dekapagjumesh. dekapagjumesh. dekapagjumesh. dekapagjumesh. dekapagjumesh. dekapagjumesh. dekapagjumesh. dekapagjumesh. dekapagjumesh. dekapagjumesh. dekapagjumesh. dekapagjumesh. dekapagjumesh. dekapagjumesh. dekapagjumesh. dekapagjumesh. 85 555555555 Recta numericanum dekapatai batsatkamuawa dusha wajina mamikiawa nunu ausami. Nuniaku tegteami dekapatai puwash 3 iman tseke nagkaiki jegamuwa nunu. 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 a). Dekapatai puwash tseke nagkaeja jeganmau mamikjam batsakta. b). Puwash tsekeakush wajupa agkaju ukukmau ainawa. Ejemau: agkajunak imania tseke nagkaejae. 666666666 Yamai ejemi wajuk tsekemainaita ukunum tsekeakush. Dekapatainum. Jeganmau tenteata dutikam ausata. Puwash tseke wakitkimu mamikjam dekapatai batsakta. Tuwaita dekapatai puwash inagnaku wakitki jeganmaush. 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 86 Yamaik, yujumak tujuakui tajimat wajastatji nuniaku ijag kaunkui nijamanch ajamastatji. Kumpagmejai chichasam aikta. Marina usuatatus wakegawai buitsan jimaipituk, nijamanch namutai atinun. Wajiyaik usuati. Mamash wajupa chagkin jukimuwa aimnamainaita makichik buwisnumash. Wajupa aents umumainaita. Nijamchinash nuwauchish wajupa dukap tsakajuwa yaimainaita nijamanch umiamunmash. 18 Takastin Ajakmamu najana dukap tsawantai ukusa yutai dekaami Nuwa ainau nijamchin umiakun shiig kajimpau atatus _______ yukumpau ainawai, antsag nijamanch wamak kajiati takug nijamanch kajiaun sutuji juki pachimui nijamanch yama namukmaunum. 87 111 222222222 Ada tsuwak wajamunum nagkamas wegak dekapawai jeen jegatatus wegamujin, nuwigtush dekapawai entsanum jegatatus wegamujinash. a). Ada wekaegas wegawai tsentsagmaun mamikis jega jegatatus, tuja Adash wajupa tsentsagmaunash nagkaikiya jeenish jegae dakapami. b). Wajupa tesagmauna nagkaikine tsuwak wajamunum juwaki jeen jegatasash. ch). Wajupa tesagmauna wekaegas nagkaikittawa tsuwak wajamunumjuwaki entsanum jeganta nagkaesag jeen jegatasash. Tsentsakmauwa awi duwejai najanamu jimag wajii betekush dakumkata. Tujash dakakmaujig maii betekmamtin ajiti. 88 333333333333333333 Kumpagmejai wasugkamata dakumkamúgmea nuna awankaji dekapamu, depetmaktatui yaki wamkesash dewaskesh jiyawa nunu. • Wajupa kuwashtakita tatagkush nunu dekapami dakumkamuwa nuwi inagnakum betekmatu segapa nunu. Waji dakumkamua jimainaita jimag ichishkamua awish. a. Dakumkamu A awankaji dekapamash wajupakita. b. Dakumkamu B awankaji dekapamash wajupakita. ch. Dakumkamu B tawa awi dakumkata wajupa tatag atsumainaita dakumkamu A tawa aujai betekmami takujish. Dakumkamu A Dakumkamu B 89 555555555 Uchi batsatkamu Bajo Naranjillo tawa nuwiya juna wajii batsaja wasugkamainawai. Shiig diista. Dutikam iniimau aikta. a. Wajupa ichishkamunash atsumjaje numin dakumkatasash. b. Wajupa tatagnash atsumjae yawan dakumkatasash. 444444444 Dakumkamu ayatak diisa timita wajupa tatagnash atsumjae, nuniaku umikmi segamauwa nunu. Dakumkamu A awankaji dekapamak tatag ajawai. Dakumkamu B awankaji dekapamak tatag ajawai a. Tatag dekapatsuk dakumkamush wajukuwa ima kuwashat awankajish wegkantish ajawa. b. Yamai dakumkamu tatag dekapam diista, nuniakum agagta awagkaji wegkanti dekápamu nunu Ame ejemaujum kumpajum ejemaujai apatkam diista, dewakchamu ati, jintinjamin iniasta utujimau ajukjamkuig. DakumkamuA Dakumkamu B Unuimagmaun Iwainmamjai 1 2 3 4 Baganum dekapatai agakmauwa nunu diista, ikaka emakuish waji dekapatai emamainaita nunu ejeyin betekmata. Aintsa dekas dekapa ematia juwig kaweeta waketuta wajawai dekapatai ejeyim batsakta. Nuwaush nuniamu agagta. Ada Alfredojai jimag jintanum mininawai jega jegatatus nunu diista. dekapatai ejeyim batsakta. 37 35 33 Etsash wajukeaiya nantakie. Yujumkanash etsash wajukeaiya yuwae Etsegkakia, etsash wajupa nagkaemakiu aiya nantakí yujumkan yuwa nuwish. 91 Umiktin 6 Namak maut dekaami Kumpagmejai chichasta. • Waji wainjume dakumkamunmash. • Waji namaka ainaita iina batsamtaijinish. • Wajuk kuitamainaita entsa aina nunu kuyuawai takujish. • Wagka awajunish entsa uwettsash jegamjásh pujuinawa. • Mamikjata namaka daaji adaikami. Yamai unuimagtatji ausa anentaimsa ejetai iina takatjin igkuag nunu: • Apatka kumpagmijai dakumkamu niime aina nunu figuras geometricas aiina nunu. • unuimagtatji wajii jimag yantame ajuina nunu autamu nuwigtu yantame kuashat ajau intatkauji, numji, tsukinji aina nunu. • Ijumja jitai tuntsaikjai jiyamu dutika dekapatai 25 nagkama 30 nuwig dekamu. • Watig takasa iwainamu. 92 Uminji muun namak mautan dekau ijagsatasa. Entsa, kucha aina nuwi batsamin maatasaish waji atsumtaiyaita. Wajiyai entsanash nijainawa. Kuwashat namakan kajegkash wajuk ukusaya yuinawa. Wajupa tsawan ukusa yumainaita namak pegkamush. 19 Takastin Yumi kuwitamkami Awajunik namakan yuwatag takug, chichamjuinawai entsa nijami tusa, dita batsatkamujin nunik ipaama uminainawa: basu juuka ijuamun, nuniashkush timun tai juinawai nunik kashikmas ashinainawai entsa nijainak. Tuja tikich nuniachuk ayatak tsua juki wegawai namaka ajuntak nunik ujumchik maa waketui, jutik maa yuinawai, ii batsatkamujinig. 93 Dakumkamu diisam dekapam wajupa minagke igkutkamush awa nunu agagta. Maria dakumjamun diisa dekapawai minagken, igkutkamuji aina nuwa, dekapamu yaigtajum dutikam agagtajun tsentsakmaunum. Minagke Minagke Igkutkamu Igkutkamu Jimag dakumkamuwa nunu mai apatkamash wajupa minankesh ajumainaita. Ame ejemaujum kumpajum ejemaujai apatkam diista, shiig umikmau ati. Jintinjamin utujimau ajutjamkuig iniasta. Ausa enentaimsa aikta. 111111 222222222 Ejemau: maí apatkamak minagke ajumainai. Ejemau: ashi ijumjamak minagke ajawai. 94 Dakumkamu diisam dekapajam batsatkata segapa nunu. Tsentsakam tenteatajum wajii yupichu kagkemain aina nunu. Ame umikmaujum kumpajum umikmaujai apatkam diista. Dewakchamu ati shiig diista, jintinjamin iniasta utujimau ajutjamkuig. 333333333333333333 444444444444444444 Yapi Minagke Igkutkamu 95 555555555 666666666 Juan Piitugjai pegkatain papainiag umikaje nunu diisam kumpagmejai chichasta nuniakum agkajunum segapa nunu agajam agajam betekmata. Yanauwa papaimu dakumkamush ima kuwashat ajawa minagkesh. Pegkatai papaimu minagke maí betek ajuti takujish wajupa atsumainaita. Dakumja batsakmauwa nunu niime betekmatin diisam maí nuninuk jakimtijata. 96 Kumpagmejai chichasta. Dakumjamunmash waji wainjume. Namakash wajupa kuwashta wainjume Juti batsatkamunmash jusha namakash wainnawak. Apa iniasta nuniashkumes tikich muun iniasam aikta. Namak aina dusha wajiyai kajeetaita, waji atsumtaita namak maatasa wejakuish. Wajiyai nijamain ainawa namaknash. 20 Takastin Namaka batsamtaiji dekaami Awajún pujutnumak muuntak namaknak usujau ainawai esattin, namak, entsa kucha ainauk kuyutmatai nunitai nija namakan kajenak, dutika pegka ukusa yuinawai. 97 Uchi emkau uchi tsakatjai namak nijamunum weaje, dutika kagkan maa jutik batsakaje akandaikag jukiaje. • Jintinjamin ujakta wagka juwai tusamesh etegjaume nunu. • Ame etsegkaum nunu juju uchi etsegkamujai apatkam diista. • Tuwaita dekas shiig akandaijamush nunu mamikjata. 111111 Ausam anentaimsam aikta. Betek akannaimainai ii tsanigka wekaemaujaig. Betek jukimi takujik Wajupa awaki nunu dekapaja akannaimainai. 98 Uum dekapamu diista. Dutikam jutikam (X) sapagkeata. • Jintinjamin ujakta wagka juwai tusamesh etegkaume nunu. • Ame etsegkamujum jimag uchi etsegkaja nujai apatkam diista: Dekapatai ainaush tuu ainawa nunu dakumkata. Numi kamputi dekapatai. Kanu esanti dekapatai. Ajanum jegantasa dekapatai. 333333333333333333 222222222222222222 Waji dekapattajum nunu diisa atsumaji wajiyai dekapattaji. Dekapattaji nuna mamikis dekapatai amainai. Dekapatai tunin tuja numiuch tutupin Dekapatai tunin tuja numiuch betek wegau Numiuch shiig apusa chinau dekapatai tepamunum. Numi chuujam juki dekapatayai uumik pegkejush jiinkiti tusa. 99 444444444 666666666 555555555 Dakumkata ame diisam … Papi tsupikmau esanti diista. Junak dekapawai auja esánti. Dekapatjish wajupa ajawai tame. • Pushugnujai esantia nujai dekapakia. Mateo wakegawai. Namak pegkatnun papaitatus. Atsumawai 2 daek pempeagmaun 10 dawe imania dekapamun. Tujash ayatak makichkia nunak jukine 8 dawea imania dekapamun, tikichia duna 5 dawea imania dekapamun. Wajupa esagman atsumainaita atsumamujin betek emata takush. Numi kampuntin wakettsau. Kanu esanti nagkaesau. Ajanum jegatasa wetai atushtaji wakettsau. Ejemau: 100 kumpagmijai chichasta. Tsaush wajupa awa. Wajina najaninawa. Najanaina nusha utugtai ainawa. Apa nuniashkumesh tikich muun iniasam aikta. Waji tsawantai imá kuashat maín ainawa namaknash. Anentaimsa aikta. Uchish wajupau wajasaya nagkamua namak mamunash. kumpagmijai chichasta. 21 Takastin Namak maatasa atsumtai dekaami Awajunik namakan kuwashat kajegkag, wamak yuwatnunak painui inajui tsawaku jimaja imania tsawag yuwatnunak yugkuna inajui tuja nuni kuwashat tsawan ukusa yuwatnunak shikiapawai dutikak pegkawai, pegkamunak yugkunamu shikiapamu aina nunu amukamtai, iju achija nuniashkush namaja juuka nujai yamisek yuinawai. 101 111111 Ausa anentaimsa aikta. Juan 20 mijan wegak nagkamae namak mautan, Luis, Pedro Pacojai 5 mijan inagkek wegai nagkamae namak mautan, luischakam antsag betek kuyutan inagkek nagkamae. T K T K T K Dekapaja agatai: Jimtun Dekapaja agatai: Jimtunuiwej Dekapaja agatai: Kamtun a) Juanka mijanji iwainakta tawapunun. b) Luisa mijanji iwainakta tawapunum. ch) Paco mijanji iwainakta tawapunum. 20 25 +5 +5 30 102 Diista patsemjaush nuniakum agkajunum dekapa tai agajam betekmata. 222222222222222222 333333333333333333 25 Jimtunuiwej 26 Jimtunuijuk 27 Jimtunuitsen 28 Jimtunuiyuk 29 Jimtunuiwam 30 Kamtun T K 2 T K T K T K T K T K 30 34 –1 –1 5 6 7 8 9 10 + + + + + + +1 +1 20 20 20 20 20 20 Dekapaja agatai jegattakum nuniashkumesh nagkaikim betekmata. 103 Usuata dekapaja agatai mamikjugmau aina nunu. a) Kapantujai: Pamela 27 mijan aja nunu. b) Samekai: Julia 29 kukuchan juuka nunu. ch) Wigkayai: Tomás 30 patakumtain sujuka nunu. Takasta recta numérica jai Sergio 26 mijan asa yaakat Cajamarca tamaunum weuwai. Umayi weuwai 4 mijan nagkaiki. • Betekmata. mijanji tuntsaikjai takasa iwainakmi Cajamarca weuwanik juju mijanji ajusui. Sara 29 paampan jiya inagkae. Dutikamun uchiji jimajan yuwae, Wajupa juwatkae. Ejemau: juwatkae umayi mijanji ajusu: Sergio mijanji dukap Apatmash wajupaita Sergio umayi Cajamarca mijan asa weuwai. 26 + 4 = 26 444444444 666666666 555555555 0 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 29 –1 –1 104 kumpagmijai chichasta. Namakan kajegkajash wajuk imaa senchi inajuinawa iina patajish imatika kajegkash yana ajampeawa. 22 Takastin Namaka pegkegji sukagtamu dekaami Awajún pujutnumak, yutai neje, yugkunamu, pegkamu, aina nunak chagkin jii utsutainum mamiksa nenamunum chimpiawai, najistai nunak dutikawai daikai tamaunum, aikamunak kaapkesh achiatsui pegkejak kuwashat tsawan awai, painka ukukmaunak tsawak etsek yuwawai, tujas yugkunamunak etsetsuk yuinawai. Tujash nejenak tsupik sukua yuwawai. 105 Dukug Juana jutik yujumkan umik nawanji akinamutsawanji jegamunum yuwatnun. Tsentsagmau takatainum umikmau diisam aikta. Tawap dakumkamu diisam inimau aikta. a). Dukug Juanash waji yujumkana imaa senchi inagkae. b). Waji yujumkana ujumchikesh inagkae. ch). Dukug Juanash wajupa dukap yugkunamunash inagkae achijuamujai apatkamash. 4. Iwainakta watignum. Ausa anentaimsa aikta. 111111 Yujumak umikmau Dekapamu kuashtaji Yugkunamu 16 Shikiapamu 10 Waga painkamu IIIII IIIII IIIII IIIII achijuamu 12 20 16 12 8 4 Yugkunamu Waga Painkamu Yutai dukug Juana inagkamu Shikiapamu achijuamu 106 5. Ikamia nejesh utugkamu yuatasa wakemainaita. a). Kumpajun ainau iniasta, ikamia nejejaish wajupa yutaish inagmainaita. b). Tawapnum batsata nunu diisam iniimau aikta: • Kumpajum ainaush waji yujumkan imaa senchi yuwatasash wakemain ainawa. • Kumpagmish wajupa aipakaje. • Kumpajum ainaush nejenash itugka inagkamuna imatiksash wakejuinatsua. • Watignum iwainakta: Yujumak ainau Dekapamu Wajupa uchi wakejuinawa Neje wegakmau Neje painkamu Neje pegkamu Ashi ijumjam ku w a sh ta ji Neje wegakmau Neje pegkamu Neje naimja wakesa yumain inagkamu Neje painkamu 107 Tsentsaka takatainum dukapji antsamek. Wajupa daimag iwainawa nunu agagta. 222222222 ku w a sh ta ji Neje wegakmau Neje pegkamu Neje naimja wakesa yumain inagkamu Neje painkamu Iniimau ausam aikta. a). Yagkujash wajukuwa ujumchik awa. b). Yagkug kapantu, yagkujai ijumjamash wajupa awa. ch). Yagkug kapantush pujunash wajupa kuwashta nagkaiki awa. Unuimagmaun iwainmamjai 1 2 3 4 Numijai ikajam juju ainau dakumjata: 2 ichishkamu, 3 tatag nuwigtu 4 pugku. 26 kanu awai. Tuja 17 kanu jakeje. Wajupa kanu juwake. Juan 45 soles ajawai tuja. wakegawai sumaktatus makichik kuchi neje 60 soles tamaun. Juankash makichik saco neje akiken ejetitasash wajupa kuwishkinash atsumjae. Wasugkamtai sujin ainau maki makichik ajuina nuna kuwashtaji diista. Sujin Waji wasugkamtai Romer 42 Valentina 38 a). Yadau imaa kuwashat wajish wasugkamtaish ajawa. b). Valentinash wajupa wasugkamtaish ajawa. Mai apatkamash wajupa wasugkamtaish ajuinawa. Ejemau: kanu juwake. Ejemau: Juan soles atsumjae. T K 2 6 1 7 – 109 Umiktin 7 Awantua najantai Chichasagmi. • Kugkunash ya wegajash najannaita. • Itipjutai esantish wajupak ajawa. • Kugku tsegamunmash wajupak kugku wenish tsegamuita. Juju umiktin takasmauwa Juwik ina pujutin ausa amentaimsa ejegat unumagtatji: • Ikaumau atanmau aina nujai takat dekapatai 90 nuwig. • Ikaunka jitai takasa takat utugchat jiyamu. • Dekapatai 90 jai takasa takat jiyamu. • Takat ikaunka jitai takaku 90 ejeyi jiyamu. Juju umiktin 110 Chagkin najanatasajish waji atsumnawa. Waji ainawa awantua najantaish. Dakumkamuwa nuwish uchi awantak pujaush wainjumek. Kumpagmijai shiig umintsajum apa iniasta. Shiig awantua najanin atajai takujish wajuk tainkita. Tuu ainawa atsumtai ainaush awanmaunum takastinush. • Wajina Marcialash aimainaita. Kumpagmijai chichasta. 23 Takastin Yama nagkamku awantua najantai jintiamu dekaami Awajun pujuknumak awantua najantaik kuwashtai, chagkinan awankun butaa kuwishinak achichu ainawai chagkina weni tunig jinki tamaunum. 111 Ausa iniimsa anentaimsam aikta. a). Wajupa tsawan asajia najanmainaita makichik chagkinash b). Wajupa akika nagkaeniawa chagkin apu, chagkin yaija akikejaish. Raul dukug Norma jeen ijaak weé. Nunitai Dukug ujake chagkin muunta nuna akikeg 66 salesai tusa tuja chagkin yaija nuna akikeg 26 solesai tine. Dutikam ajumanui jutik ejeyi dekae wajupa akika nagkaeniawa nuna: 111111 Ayamu: akike nagkaeniamu soles. Chagkin muu 66 26 Chagkin yaig T K Ayamu: akike soles nagkaeniawai. Wainkaugmek wajuk jinua anentaimsa takatai aina nunu. Jintinjamin iniasta utujimau ajutjamkuig. Dewakchamu ati shiig umiktajum. 112 Juan 33 wampash ajawai sujuktajai timau tuja tikichnash sumagtatus wakegawai 70 ejetatus. Wampashnash wajupa sumamainaita. 222222222222222222 Manuel yachi tsakatjai tikich batsatkamunum uum sumakmi tusag weaje. Manuel Sumake 70 yachi tsakat sumake 42 uumin sumake. Yachi tsakatash wajupa ujumkea wakettsaya sumake manueljai apatkamash. 333333333333333333 Ayamu: Juan wampachin sumamainai. Ayamu: yachin tsakatak waketus sumake Manueljai apatkamak. Ajukti tamau 70 33 Ajawai Atsumawai Manuel 70 42 Yachi tsakat sumamain Ame jikmaujum kumpajum ejemaujai apatkam diista, jintinjamin iniasta utujimau ajutjamkuig. 113 444444444 Tuntsaik nuwigtu yupana dakumka iwainakmauwa nunu dekapajam dekapatai tawapnun agajam ausata. 555555555 Tuntsaik Yupana Jujai akanjamu T K T K T K D U T K D U T K T K Dakumkamu diisam yupananum iwainakta kuwichkish wajupa kuwashtaita nunu. Dutikam pajuin agkajunum dekapatai agajam ausata. Ame jiikmauwa dusha kumpajum jiikmaujish yapajintsuak. Shiig diista dewatsuk umikmau ati. 114 Chagkinnash wajina juki najanin ainawa. Wampachnash waji daekna jukish najanin ainawa. Wagka wainak daek jukijish awantuash najanmainchauwaita. Shiig, anentaimsa aikmi. Jose muun dekawai awantua najantain, jintinkagtuatjai tusa jimajan kapin jukine, nunitai tikich muun Mayan, José yachi jukine José jukima betek nuwigtu imatiksan pataka. Mayanish wajupa kapnash awasae. Kumpagmijai chichasam inimsata. 24 Takastin Awantua najanku atsumtai dekaami Ayamu: Mayan kapin jukie. Jimag muun ainaush wajinak pachis jintiawaje, jimajan juki jintia jusha shiijas jintinkagtumainain, Wajupa kapish jukijik shijash jintimainkita, kapin jukie. 115 333333333 Kuyut nagkaemakma awi sumakuwai 34 chagkinan patayin tinamjatatus. Juju kuyutin sumakua imatiksag jimaja patak sumake. Yamai kuyuta juwish wajupa chagkinan sumake. Ayamu: chagkina sumake juju kuyuttin. Cesar jimag tsawantan mamikie chagkina najanatatus tsawan tuntuamtin najanae 3 tsawak tsawan kugkuktin dekatkau najanama imatiksag jimaja patak najanae. Dakumkamu diisam betekmata. 111111 Tuntuamtin najanami Kugkuktin najanamu + = Tsawan kugkuktinish wajupa chagkinan najanae Ayamu: chagkinan najanae. 222222222 Rosa namaka jeganta tsuntsuma niimakma wainkae wakanin. Pataemjaush dakumkamua nunu diista: wajupak amainkita 1 juninuk pataka tikich agamash. + + 1 1 1 1 2 = = 1 juninuk pataka agamak 2 jinui Ayamu: Rosa yapin wainkae. 116 Jigkai aina nuninuk pataka agamash wajupa awa. Atsuina nunu batsatkata dekapatai dekas agajam jiigta. a) b) ch) 444444444444444444 555555555555555555 666666666666666666 2 Saúl 30 sukun sumake. Juju dukapea juwiya jimaipituk suku yaig ainawai. Juan sumake 4 wampachin yachin susatatus, tuja Beto sumake Juan sumaka imatiksag jimag patak. Betosh wampashnash wajupa sumake. juan wagamui: 4 Beto: jimaja patak a) Saul sujuka juwish suku yaigchish wajupaita. b) Jimaipaituk sujuka juwish chagkinash yaijash wajupakita. + + + 2 3 2 3 = = = 4 4 4 + 4 = 8 jimagjuamu 4 nu 8 4 3 3 117 Felipe 48 kukuchan sumake dutiksag sumake 10 maman. Tuja 12 paampan sumaka nuwiya jimaipituk setach ampina duka mejechai. Maman sumaka nuwiya jimaipituk mama putsuwai ampina duka mama kapantui. 777777777 a). Wajupa mejeshnash sumake. b). Wajupa mama kapantunash sumake ch). Felipe mama sumaka nuna jimaipitukjish wajupaita. 888888888 Ramón nugke ajakmamun dekapawai pugkuettakui aja tugkitkaji dekapamak dakumkamunum iwainamua auwai. Ame jikmaujum kumpajum jikmaujai apatkam diista dewakchamu ati. Jintinjamin iniasta utujimau ajukjamkuig. Ayamu: a) b) a) Tugkitkaji ashi dekapamash wajupakita. b) Esantik, wegkanti jimaja dekamu imanai tawa dusha wajuk tawa. Ame jikmaujum etsegkakia. 16 m 16 m 8 m 8 m 118 Dakumkamu aina awish waji wainjume. Yaki najaniawa dakumjamu aina nunash. Wajupa wainjume dakumjamunmash. Iina apaji nuniashkujish tikich muun iniasmi: Waji ainawa awantua najantai ainaush waji daek ainawa